Szkolenie przeciwpożarowe pracowników

Czy poza szkoleniem wstępnym w zakresie ppoż. pracownicy muszą jeszcze dodatkowo przechodzić okresowe szkolenia ppoż.? Jeżeli tak to co ile?

Ustawa o ochronie przeciwpożarowej nakłada obowiązek zapoznawania pracowników z przepisami przeciwpożarowymi. Nie wydano jednak aktu wykonawczego do ustawy, który określałby formę, zakres i ramową tematykę takiego szkolenia. Problematyka szkolenia ppoż. powinna być natomiast szczegółowo omówiona w instrukcji bezpieczeństwa pożarowego obiektu (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów).

Szkolenia ppoż. mogą być oczywiście realizowane wspólnie z tematyką bhp w ramach szkolenia wstępnego i okresowego (i bardzo często w taki sposób są organizowane). Trzeba tu bowiem zauważyć, że ramowe programy szkoleń okresowych bhp wszystkich grup pracowników wśród swojej tematyki wskazują również:

"Zasady postępowania w razie wypadku w czasie pracy i w sytuacjach zagrożeń (np. pożaru, awarii), w tym zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku."

A zatem przepisy nie wskazują na obowiązek przeprowadzania odrębnych okresowych szkoleń ppoż. dla pracowników - pod warunkiem, że tak właśnie nie stanowi instrukcja bezpieczeństwa pożarowego obowiązująca w danym obiekcie. Natomiast kwestie ochrony przeciwpożarowej powinny być poruszane w ramach szkoleń okresowych bhp przeprowadzanych w określonych terminach dla poszczególnych grup pracowników zgodnie z rozporządzeniem w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wyznaczenie pracowników do zwalczania pożarów i ewakuacji

Pracodawca ma obowiązek wyznaczyć pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników (art. 2091 § 1 pkt 2 lit. b Kodeksu pracy, dalej: kp). Powinno to być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników oraz innych osób przebywających na terenie zakładu pracy, a także rodzaju i poziomu występujących zagrożeń (art. 2091 § 2 kp).

Liczba pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, ich szkolenie oraz wyposażenie powinny uwzględniać rodzaj i poziom występujących zagrożeń (art. 2091 § 3 Kodeksu pracy, dalej: kp).

Jeżeli pracodawca zatrudnia wyłącznie pracowników młodocianych lub niepełnosprawnych, działania w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników może wykonywać samodzielnie. Musi jednak przy tym uwzględnić wymagania dotyczące liczby, szkolenia oraz wyposażania pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników (art. 2091 § 4 kp).

Ponadto pracodawca musi przekazywać pracownikom informacje o pracownikach wyznaczonych do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników (art. 2071 § 1 pkt 3 lit. b kp).

Informacja ta musi zawierać:

- imię i nazwisko, 
- miejsce wykonywania pracy, 
- numer telefonu służbowego lub innego środka komunikacji elektronicznej 

(art. 2071 § 2 pkt 1-3 kp).

Ewakuacja w firmie

Kto jest odpowiedzialny za ewakuację pracowników w firmie? Jak stworzyć odpowiednie warunki ewakuacji na wypadek zagrożenia? W jaki sposób praktycznie sprawdzić organizację i warunki ewakuacji?

Przepisy dotyczące ochrony ppoż. nie określają jednoznacznie, kto jest odpowiedzialny za ewakuację w firmie.

Jednak odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony ppoż., w tym zapewnienie możliwości ewakuacji, stosownie do obowiązków i zadań powierzonych w odniesieniu do budynku, obiektu budowlanego lub terenu, przejmuje - w całości bądź części - ich zarządca lub użytkownik, na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej ustanawiającej zarząd lub użytkowanie.

W przypadku, gdy umowa taka nie została zawarta, odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej spoczywa na władającym budynkiem, obiektem budowlanym lub terenem.

Zapewnienie możliwości ewakuacji

Jednym z obowiązków właściciela budynku, obiektu lub terenu, jest zapewnienie osobom tam przebywającym bezpieczeństwa i możliwości ewakuacji w razie wystąpienia zagrożenia.

Stworzenie odpowiednich warunków ewakuacji

Stworzenie odpowiednich warunków ewakuacji polega w szczególności na:

1. zapewnieniu wyjść w odpowiedniej liczbie i szerokości;

2. zachowaniu dopuszczalnych długości dróg ewakuacyjnych;

3. zapewnieniu odpowiedniej, bezpiecznej pożarowo obudowy i wydzieleń dróg ewakuacyjnych;

4. zabezpieczeniu dróg ewakuacyjnych przed zadymieniem;

5. zamykaniu drzwi ewakuacyjnych w sposób umożliwiający ich natychmiastowe użycie;

6. zakazie składowania materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji lub umieszczania przedmiotów na tych drogach w sposób zmniejszający ich szerokość albo wysokość poniżej wymaganych wartości;

7. zakazie ustawiania na klatkach schodowych przedmiotów utrudniających ewakuację;

8. zapewnieniu otwierania się od wewnątrz okiennic i krat;

9. zapewnieniu oświetlenia awaryjnego i przeszkodowego w obiektach, gdzie jest to wymagane przepisami;

10. umożliwieniu dostępu do:

- podręcznego sprzętu gaśniczego i urządzeń przeciwpożarowych, 
- urządzeń uruchamiających instalacje gaśnicze i sterujących takimi instalacjami, 
- wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego oraz kurków głównych instalacji gazowej, 
- wyjść ewakuacyjnych lub okien dla ekip ratowniczych; 

11. umieszczaniu w widocznych miejscach instrukcji postępowania na wypadek pożaru z wykazem telefonów alarmowych;

12. oznakowaniu znakami zgodnymi z Polskimi Normami dotyczącymi znaków bezpieczeństwa.

Praktyczne sprawdzenie organizacji i warunków ewakuacji

Właściciel lub zarządca obiektu zawierającego strefę pożarową przeznaczoną dla ponad 50 osób będących jej stałymi użytkownikami (oprócz kategorii zagrożenia ludzi ZL IV) powinien co najmniej raz na 2 lata przeprowadzać praktyczne sprawdzenie organizacji i warunków ewakuacji.

Wypadek w szkole

Analiza przyczyn wypadków pracowników daje możliwość wykrycia zagrożeń. Przyczyny wypadków uczniowskich uzmysłowią zagrożenia czyhające na pracowników szkoły, wychowanków i gości. Jeżeli dobrze ustalisz ich przyczyny, identyfikacja zagrożeń będzie łatwa.

Szkoła jest zakładem użyteczności publicznej. Ma być dostępna dla wszystkich, którzy do niej trafią. Analiza wypadków uczniowskich przeprowadzana przez Ministerstwo Edukacji Narodowej wskazuje, że najczęściej wypadki uczniowskie mają miejsce w czasie przerw, na korytarzach i boisku szkolnym. Hałas i wzmożony ruch powodują trudności komunikacyjne, także ograniczenie w porozumiewaniu się głosem. Przyczyny wypadków uczniowskich to najczęściej niezwracanie uwagi na bezpieczeństwo innych, bieganie zamiast chodzenia, żywiołowe zachowania, nieprzestrzeganie zasady prawostronnego ruchu, zamyślenie, pośpiech, brak skutecznego nadzoru nad uczniami, śliskie nawierzchnie, nierówne podłogi, brak zabezpieczenia poręczy, niestabilnie zamocowany sprzęt sportowy, niezabezpieczone przewody i niskie stropy nad przejściami.

Wypadek ucznia - postępowanie powypadkowe

O każdym wypadku ucznia dyrektor lub upoważniony przez niego pracownik szkoły musi zawiadomić natychmiast:

- rodziców (prawnych opiekunów) poszkodowanego, 

- organ prowadzący szkołę lub placówkę, 

- pracownika służby bhp, 

- społecznego inspektora pracy, 

- radę rodziców. 

Ponadto o wypadku śmiertelnym, ciężkim i zbiorowym dyrektor zawiadamia niezwłocznie także prokuratora i kuratora oświaty. Natomiast o wypadku, do którego doszło w wyniku zatrucia - również państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Brak takich powiadomień pociąga za sobą odpowiedzialność karną!

Do czasu rozpoczęcia pracy przez zespół powypadkowy dyrektor musi zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający dopuszczenie do niego osób niepowołanych. Jeżeli czynności związanych z zabezpieczeniem miejsca wypadku nie może wykonać dyrektor, wykonuje je upoważniony przez dyrektora pracownik szkoły lub placówki oświatowej.

Członków zespołu powołuje dyrektor. Zespół przeprowadza postępowanie powypadkowe i sporządza dokumentację powypadkową.

Zespół powypadkowy postępuje zgodnie rozporządzeniem Rady Ministrów z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. nr 105, poz. 870).

Z treścią protokołu powypadkowego ucznia i innymi materiałami postępowania powypadkowego trzeba zaznajomić:

- pełnoletniego poszkodowanego, 

- rodziców (prawnych opiekunów) poszkodowanego małoletniego. 

W przypadku śmierci poszkodowanego pełnoletniego lub kiedy nie pozwala mu na to stan zdrowia, z materiałami postępowania powypadkowego zaznajamia się jego rodziców (prawnych opiekunów).

Protokół powypadkowy ucznia doręcza się osobom uprawnionym do zaznajomienia z materiałami postępowania powypadkowego. Jeden egzemplarz protokołu pozostaje w szkole lub placówce. Organowi prowadzącemu i kuratorowi oświaty protokół powypadkowy doręcza się na ich wniosek. Protokół powypadkowy ucznia podpisują członkowie zespołu i dyrektor.

Poszkodowany lub jego rodzice (prawni opiekunowie) mogą złożyć zastrzeżenia do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym ucznia w ciągu 7 dni od daty jego doręczenia. Zastrzeżenia składa się ustnie do protokołu bądź pisemnie przewodniczącemu zespołu. Zastrzeżenia rozpatruje organ prowadzący szkołę.

Zastrzeżenia mogą dotyczyć w szczególności:

- niewykorzystania wszystkich środków dowodowych niezbędnych w celu ustalenia stanu faktycznego, 

- sprzeczności istotnych ustaleń protokołu powypadkowego ucznia z zebranym materiałem dowodowym. 

Po rozpatrzeniu zastrzeżeń organ prowadzący szkołę lub placówkę może:

- zlecić dotychczasowemu zespołowi wyjaśnienie ustaleń protokołu powypadkowego ucznia lub przeprowadzenie określonych czynności dowodowych, 

- powołać nowy zespół w celu ponownego przeprowadzenia postępowania powypadkowego. 

Rejestr wypadków uczniów prowadzi dyrektor szkoły lub placówki oświatowej.

Karanie pracownika za naruszenie przepisów bhp

Karanie pracownika za naruszenie przepisów bhp, a postępowanie powypadkowe.


Jeżeli nie można wniosku o ukaranie zapisać w treść protokołu powypadkowego, to kto ma wnioskować o ukaranie pracownika w związku ze stwierdzeniem przez zespół powypadkowy naruszenia przez pracownika przepisów bhp? Jeżeli mistrz nadzorujący prace tego nie zrobi, to kto, powinien ukarać pracownika - pracownik służby bhp w odwołaniu się do postępowania powypadkowego?

Na każde stwierdzone przez osobę zajmującą się bhp w firmie i nie tylko przez tę osobę naruszenie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy reakcja powinna być natychmiastowa. 

Odrębnym zagadnieniem jest redakcja protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku.

W protokole ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, w części dotyczącej ustalenia przyczyn wypadku jest miejsce na określenie dowodów, na podstawie których zespół powypadkowy stwierdza, że wyłączną przyczyną wypadku było naruszenie przez poszkodowanego pracownika przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia (enumeratywnie wymienionych), spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Taki zapis wyczerpuje uprawnienia zespołu powypadkowego. Ani w tej, ani w innej części protokołu nie ma miejsca na wnioskowanie o ukaranie.

W razie, gdy pracownik nie godzi się z treścią protokołu, w szczególności wskazujące, iż wyłączną przyczyną wypadku było naruszenie przez niego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa przysługuje mu prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole. Gdyby jego uwagi nie zostały uwzględnione może wystąpić do sądu rejonowego - sądu pracy w z powództwem o ustalenie i sprostowanie protokołu na podstawie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego.

Oceny zachowania pracownika może dokonać - a jeżeli uzna za stosowne to dokona - pracodawca, któremu protokół zostanie przedłożony do zatwierdzenia, chyba że wcześniej został powiadomiony o zasadności i celowości nałożenia kary dyscyplinarnej. Pociągnięcie pracownika do odpowiedzialności porządkowej odbywa się według zasad określonych przepisami Kodeksu pracy.

Kto może tankować auto-gaz?

Prace związane z napełnianiem, przechowywaniem i rozprowadzaniem gazu płynnego oraz konserwacją urządzeń technologicznych w tym zakresie mogą wykonywać wyłącznie pracownicy posiadający kwalifikacje określone w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych - Dz.U. nr 79, poz. 849 z późn. zm. (§ 7 rozporządzenia Ministra Gospodarki z 6 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy magazynowaniu, napełnianiu i rozprowadzaniu gazów płynnych - Dz.U. nr 75, poz. 846 z późn. zm.).


Na stacjach paliw płynnych i samodzielnych stacjach auto-gazu kwalifikacje wymagane są przy:

- obsłudze zbiorników stałych z zespołami napędowymi na skroplone gazy węglowodorowe, 
- napełnianiu zbiorników przenośnych o pojemności powyżej 350 cm3. 

Zaświadczenie kwalifikacyjne

Osoby wykonujące te czynności muszą posiadać zaświadczenia kwalifikacyjne potwierdzające:
- umiejętność praktycznego ich wykonywania, 
- znajomość odpowiednich warunków technicznych, norm i przepisów w tym zakresie. 
Sprawdzenie kwalifikacji - egzamin

Sprawdzenie kwalifikacji przeprowadza się na wniosek osoby zainteresowanej lub pracodawcy zatrudniającego taką osobę. Komisja kwalifikacyjna wyznacza termin egzaminu sprawdzającego kwalifikacje i niezwłocznie powiadamia o nim wnioskodawcę.

Egzamin składa się z 2 części:
- ustnej, z wiedzy teoretycznej, 
- praktycznej, polegającej na sprawdzeniu umiejętności. 

Szczegółową tematykę egzaminu ustala komisja kwalifikacyjna w zależności od rodzaju i zakresu kwalifikacji, o których sprawdzenie ubiega się wnioskodawca, oraz podaje mu ją do wiadomości na 14 dni przed terminem egzaminu.

Klimatyzatory w biurze

W pewnej firmie pracownicy administracyjno-biurowi złożyli oficjalny wniosek do pracodawcy z prośbą o zakup klimatyzatorów do pomieszczeń pracy biurowej w związku z letnimi upałami. Co powinien zrobić ten pracodawca?



Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne oraz higieniczne warunki pracy (§ 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

Pamiętaj, że zapewnienie w pomieszczeniach pracy odpowiedniej temperatury to jeden z elementów zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Przepisy nie określają jednak pojęcia odpowiedniej temperatury.

Odpowiednia temperatura w pomieszczeniach pracy

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do wykonywanej pracy, nie niższą niż 14°C (287 K), chyba że nie pozwalają na to względy technologiczne. Natomiast w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18°C (291 K).

Można uznać, że ustalone temperatury obliczeniowe ogrzewanych pomieszczeń - dla pomieszczeń biurowych 20°C - odpowiadają w przybliżeniu optymalnym temperaturom w pomieszczeniach, w tym pomieszczeniach pracy (§ 134 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie - Dz.U. nr 75, poz. 690 z późn. zm.).

Kiedy wniosek o zakup klimatyzatora jest uzasadniony?

Jeżeli temperatura w pomieszczeniach pracy biurowej znacząco przekracza optymalną temperaturę do pracy (czyli 20°C), to wniosek pracowników o podjęcie działań o jej obniżenie należy uznać za uzasadniony.

Pamiętaj, że pracodawca musi zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy przy wykorzystaniu osiągnięć nauki oraz techniki (art. 207 § 2 Kodeksu pracy). Dlatego przysługuje mu wybór sposobu realizacji obowiązku zapewnienia optymalnej temperatury w pomieszczeniach pracy.

Powstrzymanie się pracownika od wykonywania pracy

Spory między pracodawcą a pracownikiem, w związku z powstrzymaniem się od pracy ze względu na zły stan psychofizyczny, są rozstrzygane w sądzie.

Rozstrzygając takie sprawy, sąd rozpatruje indywidualnie każdy przypadek. Bierze wtedy m.in. pod uwagę, czy pracownik przed podjęciem decyzji o powstrzymaniu się od pracy ze względu na swoją sprawność psychofizyczną rozważył, czy nie dysponuje innymi środkami pozwalającymi zmniejszyć lub usunąć stan tej niesprawności.

Sytuacja taka może dotyczyć na przykład złej sprawności psychofizycznej w związku ze stresem lub kłopotami rodzinnymi. Nigdy zaś związanej na przykład z odurzeniem alkoholowym lub po zażyciu narkotyków.

Powstrzymanie się pracownika od wykonywania pracy


Każdy pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej. Prawo to przysługuje mu tylko w razie jednoczesnego spełnienia 2 warunków, mianowicie:

- gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy, 
- gdy jego stan psychofizyczny stwarza zagrożenie innych osób (zagrożenie to nie musi być zagrożeniem bezpośrednim). 
- Kierowca autobusu powstrzymuje się od wykonania swojej pracy (wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej) polegającej na prowadzeniu pojazdu z pasażerami. Powołuje się przy tym na fakt, że jego stan psychofizyczny stwarza zagrożenie dla innych osób. Ma rację. Nie jest to zagrożenie bezpośrednie, ale pośrednie. Kierowca przewiduje, że prowadząc autobus w takim stanie, w jakim się obecnie znajduje, mógłby spowodować wypadek, w którego wyniku mogłyby ucierpieć inne osoby.

Powstrzymanie się pracownika od wykonywania pracy jest dopuszczalne tylko po uprzednim zawiadomieniu o tym przełożonego.

Przepisy nie wymagają, aby zawiadomienie przełożonego przez pracownika o powstrzymaniu się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej musiało być dokonane w określony sposób.

Pracodawca może odmówić pracownikowi zgody na powstrzymanie się od wykonywania pracy ze względu na złą sprawność psychofizyczną. Ponosi jednak wtedy wszelkie konsekwencje takiej decyzji.

Pracownik powstrzymujący się od pracy ze względu na zły stan psychofizyczny nie ponosi konsekwencji w związku z powstrzymaniem się od pracy. Może jednak, w pewnych przypadkach (np. upojenia alkoholowego, zażycia środków odurzających), ponieść konsekwencje służbowe (dyscyplinarne) wcześniejszego doprowadzenia się do powstania niewłaściwego stanu zdrowia.

Wypadki przy pracy podczas użytkowania wózków jezdniowych podnośnikowych

Szkolonym pracownikom trzeba uświadomić, że przy wykonywaniu prac związanych z obsługą wózka jezdniowego podnośnikowego powinni zachować szczególną ostrożność i nie lekceważyć występujących przy tego typu pracach zagrożeń.

Pracownicy obsługujący takie maszyny często nie zdają sobie sprawy z występujących zagrożeń. Wypadki z udziałem wózków podnośnikowych często kończą się poważnymi obrażeniami ciała albo śmiercią.

Wypadki przy pracy podczas użytkowania wózków jezdniowych podnośnikowych


Najczęściej do wypadków przy pracy podczas użytkowania wózków jezdniowych podnośnikowych dochodzi na skutek:

- uderzenia, przygniecenia przez spadające transportowane (składowane) materiały i opakowania, 
- pochwycenia przez nieosłonięte mechanizmy będące w ruchu (koła, paski napędowe), 
- oparzenia rozlanym kwasem, elektrolitem, 
- uderzenia o elementy konstrukcyjne maszyn, 
- upadki podczas przechodzenia obok wózków lub w czasie ich obsługi, a także podczas wsiadania i wysiadania z kabiny (siedziska) wózka, 
- przygniecenia przez przewrócone wózki. 

Wypadki te najczęściej spowodowane są:

- brakiem osłon i urządzeń zabezpieczających lub ich wadliwą konstrukcja albo nieprawidłowym zamocowaniem, 
- wykonywaniem przez pracowników prac konserwatorskich maszyn będących w ruchu, 
- nieprzestrzeganie przepisów bhp podczas napraw, konserwacji, smarowania i remontów wózków, 
- niewłaściwym zachowaniem się pracowników, lekceważeniem zagrożenia,
- nieużywanie pasów bezpieczeństwa, nieużywaniem środków ochrony indywidualnej, 
- eksploatacją wózka niezgodnie z jego dokumentacją techniczno -eksploatacyjną (przeciążenie wózka, utrata stateczności wózka). 

Omówienie ze szkolonymi pracownikami zdarzeń wywołujących wypadki i ich najczęstszych przyczyn powinno uświadomić im gdzie i jakiego rodzaju mogą wystąpić zagrożenia powodujące wypadki przy pracy i jak należy prawidłowo się zachować, aby uniknąć wypadków przy pracy.

Przykłady wypadków

Do obsługi wózka dopuszczono kierowcę bez uprawnień. W czasie parkowania wózka, kierowca stracił panowanie nad nim i najechał na innego pracownika, który w wyniku wypadku doznał złamania nogi. Kierownik zakładu dopuścił do obsługi wózka przez osobę nieposiadającą uprawnień kwalifikacyjnych. 
W czasie cofania kierowca nie opuścił mechanizmu podnoszenia wózka i zawadził o przewody instalacji wentylacyjnej w wyniku czego doszło do przewrócenia się wózka. Kierowca wypadł z wózka i został przez niego przygnieciony. Na skutek doznanych obrażeń, kierowca wózka zmarł w szpitalu.

Uprawnienia kierowcy wózka widłowego

Wykonywanie pracy przy użyciu wózka widłowego podnośnikowego wiąże się z wieloma zagrożeniami zdrowia i życia wykonujących je pracowników, innych pracowników oraz osób postronnych.

Kierowca wózka jezdniowego wykonujący czynności związane z kierowaniem pojazdem i załadunkiem bądź wyładunkiem materiałów musi dbać o bezpieczeństwo nie tylko swoje, ale także innych osób znajdujących się w rejonie jego pracy. Bardzo ważne jest zachowanie przy nich wymogów bezpiecznej pracy.

Osoba pracująca na takim stanowisku powinna posiadać niezbędną wiedzę w zakresie bezpiecznych metod wykonywania pracy. Dlatego istotne jest właściwe przeszkolenie stanowiskowe pracownika zatrudnionego na takim stanowisku.

Uprawnienia kierowcy wózka podnośnikowego

Do obsługi wózka może być dopuszczony pracownik, który ukończył 18 lat i uzyskał: 

uprawnienia operatora, zgodnie z odrębnymi przepisami, lub 

imienne zezwolenie do obsługi wózka wystawione przez pracodawcę, ważne na terenie zakładu pracy tego pracodawcy. 

Zezwolenie, o którym mowa wyżej, może być wydane pracownikowi po ukończeniu, z wynikiem pozytywnym, szkolenia dla kierowców wózków zorganizowanego przez pracodawcę, według programu opracowanego lub zatwierdzonego przez jednostkę organizacyjną wyznaczoną przez ministra właściwego do spraw gospodarki.

Obsługujący wózki jezdniowe z napędem silnikowym zasilane gazem oraz inni pracownicy dokonujący wymiany butli z gazem w wózkach powinni być przeszkoleni w zakresie bezpiecznego użytkowania butli, w tym ich bezpiecznej wymiany.

Zakres tematyki szkolenia, o którym mowa wyżej, powinien być określony w programach szkolenia dla obsługujących wózki jezdniowe z napędem silnikowym.

Pamiętaj, że uprawnienia operatora ważne są na terenie całego kraju, natomiast imienne zezwolenie ważne jest tylko na terenie zakładu pracy pracodawcy, który wydał takie zezwolenie.

Uprawnienia operatora wózka jezdniowego może uzyskać osoba, która ukończyła szkolenie i uzyskała pozytywny wynik sprawdzianu przeprowadzonego przez komisję powołaną przez Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie, potwierdzony wpisem do książeczki operatora.

Wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia (objęte dozorem technicznym) należą do urządzeń technicznych, przy których obsłudze i konserwacji wymagane jest posiadanie kwalifikacji. Uprawnienia te wydają organy dozoru technicznego.

Osoby obsługujące wózki jezdniowe z napędem silnikowym zasilane gazem z butli wymieniające butle oraz inni pracownicy dokonujący czynności wymiany butli z gazem w wózkach powinny być przeszkolone w zakresie bezpiecznego użytkowanie butli, w szczególności ich bezpiecznej wymiany. Szkolenie takie powinno być przeprowadzone według zatwierdzonego programu, a fakt odbycia takiego szkolenia musi być odnotowany w zaświadczeniu o ukończeniu kursu.

Osoby obsługujące wózki jezdniowe z napędem elektrycznym o mocy powyżej 20 kW powinny również (oprócz wyżej wymienionych uprawnień) posiadać dodatkowe uprawnienia kwalifikacyjne eksploatacyjne (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci).

Oświetlenie elektryczne

Złe oświetlenie, powodujące znużenie wzrokowe, jest pośrednią przyczyną ok. 20-30% wypadków w przemyśle! Ponadto oświetlenie jest jednym z ważniejszych czynników wpływających na wydajność pracy.


Oświetlenie elektryczne

Widzenie jest w dużym stopniu uzależnione od oświetlenia. Światło na stanowiskach pracy i w ich otoczeniu wpływa bezpośrednio na szybkość oraz pewność widzenia. Aby praca wzrokowa była optymalna i bezpieczna, stanowisko pracy musi być oświetlone w sposób zapewniający wygodę widzenia, czyli musi spełniać następujące warunki:

• zdolność rozróżniania szczegółów musi być pełna,
• spostrzeganie powinno być sprawne, pozbawione ryzyka dla człowieka,
• spostrzeganie nie może prowadzić do odczucia pewnej przykrości, niewygody i nadmiernego zmęczenia.

Niedostateczne oświetlenie miejsc pracy i wszelkich pomieszczeń umożliwia wprawdzie orientację oraz różne działania, jednak wymaga zwiększonego wysiłku wzrokowego i może być przyczyną zmęczenia oczu oraz zmęczenia nerwowego. Może być również przyczyną wypadków spowodowanych tym, że ludzie mogą nie zauważać danego zagrożenia lub nie doceniać jego niebezpieczeństwa.
Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne. Prawidłowe oświetlenie sztuczne wymaga w szczególności właściwego doboru lamp i opraw oraz odpowiedniej ich liczby, mocy, rozmieszczenia i wysokości zawieszenia, tak aby:

• uzyskać dostateczne natężenie oświetlenia,
• zachować równomierność oświetlenia w różnych miejscach i czasie,
• źródła światła nie oślepiały (należy ograniczyć olśnienie),
• cienie nie utrudniały widoczności,
• barwa światła i stopień zniekształcenia barw był odpowiedni,
• uzyskać pożądany rozkład luminacji,
• uzyskać odpowiedni stopień zabezpieczenia opraw przed oddziaływaniem środowiska.

Spełnienie tych warunków zależy nie tylko od dobrego zaprojektowania instalacji oświetleniowej, ale w dużym stopniu od odpowiedniej konserwacji urządzeń i pomieszczeń. Ponadto z upływem czasu jakość oświetlenia stale się pogarsza wskutek starzenia się źródeł światła, a w tym też ciemnienia baniek szklanych, zabrudzeń opraw, lamp, ścian i sufitów. Założenie podczas wymiany nieodpowiednich żarówek o mniejszej mocy jest częstym powodem pogorszenia się jakości oświetlenia.
W zależności od przeznaczenia oświetlenie sztuczne dzieli się na:
1) oświetlenie podstawowe:

• ogólne - jest to oświetlenie przestrzeni bez uwzględniania szczególnych wymagań dotyczących niektórych jej części (zalecane jest stosowanie oświetlenia ogólnego),
• miejscowe - jest to oświetlenie niektórych części przestrzeni (np. miejsc pracy z uwzględnieniem szczególnych potrzeb oświetleniowych w celu zwiększenia natężenia oświetlenia),
• złożone - jest to oświetlenie składające się z oświetlenia ogólnego i oświetlenia miejscowego;

2) oświetlenie awaryjne:

• bezpieczeństwa - rodzaj oświetlenia awaryjnego umożliwiający bezpieczne dokończenie, a w niektórych przypadkach kontynuację wykonywanych czynności,
• ewakuacyjne - rodzaj oświetlenia awaryjnego umożliwiający łatwe i pewne wyjście z budynku w czasie zaniku oświetlenia podstawowego.

Oświetlenie podstawowe
W pomieszczeniach pracy stosuje się w zasadzie oświetlenie ogólne i oświetlenie złożone. Zalecane jest stosowanie oświetlenia ogólnego lub złożonego w zakresie 200-750 lx, a samego złożonego - powyżej 750 lx.
Przy stosowaniu oświetlenia złożonego natężenie oświetlenia ogólnego w pomieszczeniu powinno stanowić co najmniej 1/5 natężenia oświetlenia złożonego.
W pomieszczeniu obsługi samochodów na stołach warsztatowych natężenie oświetlenia złożonego wynosi 500 lx. Dlatego natężenie oświetlenia ogólnego w tym pomieszczeniu nie może być mniejsze niż 100 lx.
Oświetlenie awaryjne
Oświetlenie awaryjne stosowane jest w pomieszczeniach i miejscach pracy, w których w razie awarii oświetlenia podstawowego mogą wystąpić zagrożenia zdrowia lub życia pracowników. W takich przypadkach pomieszczenia pracy należy zasilać z co najmniej 2 niezależnych, samoczynnie załączających się źródeł energii

Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń biurowych

Pomieszczenia pracy biurowej powinny być zabezpieczone przed niekontrolowaną emisją ciepła w drodze promieniowania, przewodzenia i konwekcji, a także napływem chłodnego powietrza z zewnątrz.

W pomieszczeniach takich powinna być zapewniona wymiana powietrza wynikająca z ich funkcjonalnych i użytkowych potrzeb, dostosowana do bilansu ciepła, wilgotności oraz występujących stałych i gazowych zanieczyszczeń (np. ozonem i tlenkami azotu w pomieszczeniach, w których eksploatowane są kserokopiarki).
Jednym z warunków spełnienia wspomnianych wymagań jest zapewnienie odpowiedniej wymiany powietrza przez zastosowanie właściwie dobranej i sprawnej wentylacji lub klimatyzacji.

Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń pracy biurowej

Wentylacja to proces usuwania z pomieszczeń zanieczyszczonego powietrza i dostarczania w jego miejsce powietrza świeżego.
Pamiętaj, że wentylowanie pomieszczeń jest konieczne, ponieważ powietrze we wszystkich pomieszczeniach, a więc i pracy biurowej, stale ulega zanieczyszczeniu.
Wentylacja naturalna
Wentylacja pomieszczeń może następować w sposób naturalny. Dzięki różnicy temperatury, a więc i gęstości powietrza wewnątrz oraz na zewnątrz budynku, jak również dzięki działaniu wiatru powietrze dostaje się do budynku przez nieszczelności w oknach i drzwiach lub przez specjalne nawiewniki, a wydostaje się przez kratki oraz kanały wentylacyjne.
Skuteczność wentylacji naturalnej zależy od warunków atmosferycznych, a więc zmienia się w ciągu roku.
Wentylacja mechaniczna
Wentylacja może także działać w sposób mechaniczny. Wymiana powietrza jest wtedy niezależna od jakichkolwiek wpływów atmosferycznych, a wymuszony przepływ powietrza uzyskuje się dzięki zastosowaniu wentylatora. Możliwe jest również poddanie powietrza obróbce przed wprowadzeniem go do pomieszczeń lub sieci, przez jego:

• ogrzanie,
• ochłodzenie,
• odpylenie,
• nawilżenie,
• osuszenie.

Klimatyzacja
Z kolei klimatyzacja to utrzymywanie odpowiednich warunków ciśnienia, temperatury, wilgotności oraz składu chemicznego powietrza wolnego od zanieczyszczeń w zamkniętych pomieszczeniach. Służą do tego specjalne urządzenia nazywane klimatyzatorami. Celem klimatyzacji jest zapewnienie właściwych warunków higienicznych i dobrego samopoczucia pracowników.
Wilgotność względna powietrza
Jednym z ważnych parametrów powietrza w środowisku pracy jest jego wilgotność względna, czyli stosunek ilości pary wodnej zawartej w powietrzu do ilości maksymalnej przy danej temperaturze. Wyrażona w procentach wilgotność względna powietrza wywiera duży wpływ na warunki pracy. Optymalne warunki wilgotności powietrza są zależne w dużym stopniu od temperatury otoczenia. Pracownik ma dobre samopoczucie, jeżeli w temperaturze:

• 18-20°C względna wilgotność powietrza wynosi 40-50%,
• 25°C względna wilgotność powietrza wynosi 35-40%.

Dopływ powietrza na stanowiskach pracy może być zapewniony w sposób naturalny przez kanały wentylacyjne, okna, drzwi. Optymalne prędkości ruchu powietrza wynoszą:

• w ciepłej porze roku od 0,2 do 0,5 m/s,
• w zimnej porze roku od 0,2 do 0,3 m/s.

Ruch powietrza w temperaturach niskich wzmaga uczucie zimna, w umiarkowanych powoduje pewne ochłodzenie. W temperaturach wysokich (powyżej 35°C) ruch powietrza nie przynosi pracownikom ulgi, ale zwiększa uczucie gorąca.
Wietrzenie pomieszczeń
Bardzo ważnym elementem wywołującym ruch powietrza jest wietrzenie pomieszczeń. Podczas wietrzenia pamiętaj, że:

• jednostronne wietrzenie pomieszczeń przynosi pożądane skutki, gdy głębokość pomieszczenia nie jest większa niż 8,5 m (wtedy wietrzenie jest wystarczające),
• okna wykorzystywane do wietrzenia powinny być wyposażone w lufciki lub mechanizm do ich uchylania (utrzymujący okno w stałej pozycji),
• przy sporadycznym wietrzeniu nie wolno dopuszczać do powstawania lokalnych przeciągów,
• świeże powietrze doprowadzane do stanowisk pracy przez system wentylacji powinno być zasysane z miejsc, w których powietrze nie jest zanieczyszczone.

W instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych istnieją sprzyjające warunki do rozwoju chorobotwórczych bakterii Legionella, które mogą powodować chorobę zakaźną legionelozę, występującą pod postacią zachorowań grypopodobnych, a czasami śmiertelnego zapalenia płuc. Zachorowania następują, w przypadku gdy do układu oddechowego człowieka dostanie się aerozol wodno-powietrzny zawierający bakterie rodzaju Legionella (zwłaszcza Legionella pneumophila). Ryzyko zachorowania dotyczy wszystkich, choć szczególnie ludzi z obniżoną odpornością, palaczy, diabetyków.
Instalacje wentylacji i klimatyzacji występują bardzo często w budynkach użyteczności publicznej, w tym w budynkach biurowych. W przypadku pojawienia się bakterii Legionella powstaje więc jednoczesne zagrożenie dużej liczby ludzi. W związku z tym w wielu krajach legionelozę traktuje się jako zagrożenie zdrowia publicznego.
W Polsce nie były prowadzone szeroko zakrojone badania dotyczące obecności bakterii Legionella w instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych. Nie wiadomo więc, jak często wywołuje ona zachorowania ludzi przebywających w pomieszczeniach klimatyzowanych. Z doświadczeń innych krajów wynika jednak, że zagrożenia są znaczne. Szczególne znaczenie dla zapewnienia wymagań higienicznych zapobiegających legionelozie należy przywiązywać do prawidłowej eksploatacji i konserwacji instalacji wentylacyjnych oraz klimatyzacyjnych, określając zakres, częstotliwość oraz sposób wykonywania i dokumentowania kontroli.
Podstawowe znaczenie w zapobieganiu ryzyku wystąpienia legionelozy związanej z instalacjami wentylacji i klimatyzacji ma utrzymywanie instalacji we właściwym stanie higienicznym oraz technicznym. Konieczne jest więc:

• przeprowadzanie okresowych kontroli stanu technicznego i czystości instalacji,
• konserwacja, naprawa lub wymiana uszkodzonych elementów instalacji,
• okresowe czyszczenie instalacji środkami mechanicznymi,
• właściwa, zgodna z zaleceniami producenta, eksploatacja,
• okresowe czyszczenie (dezynfekcja) instalacji środkami chemicznymi,
• kontrola jakości i uzdatnianie wody wykorzystywanej w instalacjach klimatyzacji do procesów przygotowania powietrza doprowadzanego do pomieszczeń.

Do dezynfekcji instalacji wentylacji i klimatyzacji zaleca się stosowanie biocydów, takich jak:

• czterorzędowe związki amoniowe,
• alkohole,
• halogeny,
• podchloryny,
• związki nadtlenowe,
• związki fenolowe,
• aldehydy,
• jodofory.

Aby zapobiec wzrostowi odporności bakterii, rodzaj stosowanych biocydów powinien być regularnie zmieniany, a wybór środka dezynfekcyjnego oraz jego stężenia dokonywany przez specjalistę ds. higieny. Środek dezynfekcyjny powinien mieć atest (np. Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny) z zaznaczeniem, że może być stosowany w instalacjach klimatyzacyjnych

Prace na wysokości

Murarz jest najpopularniejszym zawodem w branży budowlanej, ale oprócz prac typowo murarskich wykonuje z reguły prace tynkarskie i wiele czynności pomocniczych. Murarze pracują nie tylko na nowo wznoszonych obiektach budowlanych ale również wykonują prace remontowe w czynnych obiektach, jak również prace wyburzeniowe. Specyfika prac murarza wymaga usytuowania stanowiska pracy na poziomie różnym od poziomu podłoża, w szczególności na wysokości, ale również w wykopach czy wąskich przestrzeniach.

Wiele z tych prac należy do szczególnie niebezpiecznych, a ze względu na wykonywanie ich na otwartej przestrzeni czy w czynnych obiektach do prac uciążliwych. Zakres prac i warunki ich wykonywania wymagają, aby murarz na bieżąco znał obowiązujące go przepisy bhp, zagrożenia i sposoby ochrony przed nimi, czyli miał wiedzę niezbędną do wykonywania pracy w sposób bezpieczny - sama fachowość nie wystarczy dla zapewnienia bezpieczeństwa.

Prace murarskie i tynkarskie wykonywane na wysokości

Praca na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1 m nad poziomem podłogi lub terenu jest pracą na wysokości i wymaga szczególnych zabezpieczeń, które szkolący powinien omówić i pokazać praktyczne stosowanie.

Natomiast nie jest pracą na wysokości, praca wykonywana na powierzchni niezależnie od jej wysokości, która jest:

• osłonięta ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi,
• wyposażona w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości, na przykład:
  • bariery,
  • osiatkowania.

Prace na wysokości prowadzone są z:

• rusztowań,
• pomostów stałych i ruchomych,
• podestów,
• drabin.

Zasady bezpieczeństwa obowiązujące przy pracach na wysokości:

• pracownik bez aktualnych badań lekarskich, mający przeciwwskazania lekarskie do prac na wysokości i bez aktualnego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia okresowego bhp nie może wykonywać prac na wysokości,
• prace na wysokości powyżej 2 m, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości, muszą być wykonywane przez co najmniej 2 osoby,
• przed rozpoczęciem prac na wysokości pracownicy przechodzą instruktaż określający:
  • sposób wykonywania prac,
  • sposób transportu materiałów,
  • imienny podział prac,
  • stosowane środki bezpieczeństwa, w tym środki ochrony indywidualnej,
  • osobę prace nadzorującą,

• na stanowiskach do prac na wysokości powinny być zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m a między poręczą a krawężnikiem powinna być umieszczona, w połowie wysokości, poprzeczka lub przestrzeń ta powinna być wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadnięcie osób (np. płytami, siatkami o odpowiedniej wytrzymałości),
• prace na wysokości powinny być zorganizowane i wykonywane w sposób niezmuszający pracowników do wychylania się poza poręcz balustrady lub obrys urządzenia, na którym stoją (np. drabiny, podestu). Ww. dotyczy również prac wykonywanych na balkonach, w otworach okiennych itp.
• jeżeli ze względu na rodzaj i warunki wykonywania prac na wysokości zastosowanie ww. zabezpieczeń jest niemożliwe albo praca wymaga wychylania się poza obrys urządzenia, na którym pracownik stoi, to wówczas muszą być zastosowane inne skuteczne środki ochrony pracowników przed upadkiem z wysokości, odpowiednie do rodzaju i warunków wykonywania prac, w tym odpowiednio dobrany i stosowany sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości w tym:
  • szelki bezpieczeństwa z linkami asekuracyjnymi, z odpowiednim amortyzatorem i linką bezpieczeństwa,
  • zaczepy linkowe,
  • pozioma lina kotwicząca mocowana do stałych elementów konstrukcji,
  • hełm ochronny w wykonaniu specjalnym,

• strefa prac na wysokości powinna być zabezpieczona (wygrodzona) i oznakowana,
• dostęp do miejsc wykonywania prac na wysokości mogą mieć wyłącznie osoby upoważnione i odpowiednio poinformowane (np. osoby nadzoru, służby bhp, donoszące materiały),
• pracownicy wykonujący prace na wysokości mają obowiązek znać instrukcje prac na wysokości i w zależności od stosowanych urządzeń szczegółowe instrukcje pracy na rusztowaniach, używania pomostów ruchomych i używanych indywidualnych środków zabezpieczających przed upadkiem z wysokości. 

Napoje dla Pracowników

Pamiętaj, że pracodawca musi zapewnić nieodpłatnie pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych odpowiednie napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych (art. 232 Kodeksu pracy).
Rodzaje tych napojów i wymagania, jakie powinny spełniać, a także przypadki i warunki ich wydawania, określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. nr 60, poz. 279).
Niektóre regulacje związane z tą problematyką zostały zawarte również w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).


Napoje dla pracowników


Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie:


- wody zdatnej do picia lub innych napojów - wszystkim pracownikom,
- wody i innych napojów (np. wody mineralnej, herbaty, soków owocowych) - pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie uciążliwych.




Pamiętaj, że liczba, rodzaj i temperatura napojów powinny być dostosowane do warunków wykonywanej pracy oraz potrzeb fizjologicznych pracowników.




Komu przysługują napoje?


Napoje zimne lub gorące (w zależności od warunków wykonywanej pracy) trzeba zapewnić pracownikom zatrudnionym:


- w warunkach gorącego mikroklimatu (czyli w pomieszczeniach, miejscach wykonywania pracy, w których panuje wysoka temperatura) charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25°C,
- w warunkach zimnego mikroklimatu (gdzie panuje niska temperatura) charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000,
- przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10°C lub powyżej 25°C,
- przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu 1 zmiany  roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet,
- na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28°C.


Pamiętaj także, że napoje powinny być:


- odpowiednio zimne lub gorące - w zależności od warunków wykonywania pracy,
- wzbogacone w sole mineralne i witaminy - w przypadku wykonywania pracy w warunkach gorącego mikroklimatu,
- dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej i w ilości zaspokajającej ich potrzeby.

Remont, Konserwacja

Remontowe prace budowlane często należą do prac szczególnie niebezpiecznych, podobnie jak na przykład towarzyszące im zazwyczaj roboty spawalnicze i prace z zastosowaniem substancji niebezpiecznych, takich jak lakiery, rozpuszczalniki, rozcieńczalniki czy środki myjące oraz odtłuszczające.


To samo dotyczy wszelkich prac związanych z przebudową obiektów budowlanych. Wszystko to zaostrza wymogi bhp wobec pracodawców i pracowników remontujących obiekty budowlane.


Remont, czy konserwacja?



Remontowymi pracami budowlanymi są roboty polegające na odtworzeniu stanu pierwotnego, wykonywane w istniejącym obiekcie budowlanym. Remontem jest zatem wykonywanie robót budowlanych niestanowiących bieżącej konserwacji (nawet z zastosowaniem wyrobów budowlanych, innych niż użyte w stanie pierwotnym) w:


- budynku z jego instalacjami i urządzeniami technicznymi (obiekcie budowlanym, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz ma fundamenty i dach), 
- budowli - każdym obiekcie budowlanym niebędącym budynkiem lub obiektem małej architektury, takim jak lotniska, drogi, linie kolejowe, mosty, wiadukty, tunele, przepusty techniczne, wolno stojące maszty antenowe, wolno stojące, trwale związane z gruntem urządzenia reklamowe, budowle ziemne, obronne, ochronne i hydrotechniczne, zbiorniki, wolno stojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, stacje uzdatniania wody, konstrukcje oporowe, nadziemne i podziemne przejścia dla pieszych, sieci uzbrojenia terenu, budowle sportowe, cmentarze, pomniki, części budowlane urządzeń technicznych - kotłów, pieców przemysłowych i innych urządzeń - oraz fundamenty pod maszyny i urządzenia, jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową, 
- obiektach małej architektury, do których należą niewielkie obiekty kultu religijnego (np. kapliczki, krzyże przydrożne, figury), posągi, wodotryski i inne obiekty architektury ogrodowej, a także obiekty użytkowe, służące codziennej rekreacji oraz utrzymaniu porządku (np. piaskownice, huśtawki, drabinki, śmietniki). 


Do prac remontowych należą zatem wymiana, przebudowa lub technologiczne ulepszanie elementów konstrukcyjnych - w odróżnieniu od prac konserwatorskich, niewnikających w konstrukcję obiektu, ale na przykład poprawiających jego estetykę lub zabezpieczających jego elementy.


Prace konserwacyjne w działającym zakładzie pracy nie zaliczają się do prac szczególnie niebezpiecznych i nie wymagają wielu przewidzianych w takim przypadku czynności. Na przykład wymiana pokrycia dachu istniejącego budynku zalicza się do prac remontowych. Natomiast malowanie farbą antykorozyjną blachy stanowiącej pokrycie dachu, mające na celu zabezpieczenie go przed zniszczeniem, należy do prac konserwacyjnych.


Do prac szczególnie niebezpiecznych należą m.in. prace:


- remontowe, 
- budowlane, 
- rozbiórkowe, 
- montażowe, 


prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części w miejscach przebywania pracowników zatrudnionych przy innych pracach bądź działania maszyn i innych urządzeń technicznych.

Instruktaż stanowiskowy

Czy wypadek podczas szkolenia bhp wyklucza jego ukończenie?



Czy można uznać szkolenie bhp za odbyte, gdy pracownik uległ wypadkowi podczas drugiego dnia przeprowadzanego instruktażu stanowiskowego bhp?


W sytuacji, gdy podczas instruktażu stanowiskowego bhp pracownik ulega wypadkowi i niemożliwy jest jego udział i przeprowadzenie wszystkich etapów tego szkolenia (nie możliwe jest zakończenie szkolenia bhp), nie można uznać go za odbyte.


Etapy instruktażu stanowiskowego bhp


Instruktaż stanowiskowy bhp powinien składać się z części teoretycznej i praktycznej. W części teoretycznej instruktor przedstawia pracownikowi środki produkcji i warunki pracy. Natomiast w części praktycznej pracownik poznaje bezpieczny sposób wykonywania pracy dzięki pokazowi instruktora.


W części praktycznej instruktażu stanowiskowego bhp jest również miejsce na zdobywanie umiejętności przez instruowanego pracownika w wyniku samodzielnych działań pod okiem instruktora. Końcowym etapem instruktażu jest sprawdzenie umiejętności i wiedzy pracownika dotyczącej bezpiecznego wykonywania prac na stanowisku, którego dotyczyło szkolenie.


Instruktaż stanowiskowy bhp składa się z następujących etapów:
- rozmowa wstępna instruktora z instruowanym pracownikiem, 
- pokaz i objaśnienie całego procesu pracy, który ma być realizowany przez pracownika,
- próbne wykonywanie procesu pracy przez pracownika przy korygowaniu czynności przez instruktora (obsługa maszyny, transport i stosowanie materiałów itp.),
- samodzielna praca instruowanego pracownika pod nadzorem instruktora, 
- sprawdzenie i ocena przez instruktora umiejętności i wiedzy pracownika dotyczącej bezpiecznego wykonywania prac na stanowisku.


Sprawdzian wiedzy


Pracownik, aby ukończyć, odbyć szkolenie wstępne na stanowisku pracy musi również przystąpić do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bhp. Jednak samo przystąpienie do sprawdzianu nie oznacza ukończenia instruktażu stanowiskowego, konieczne jest uzyskanie pozytywnej oceny z tego sprawdzianu. Tylko pozytywna ocena stanowi podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku pracy.


Co należy zrobić, aby pracownik odbył instruktaż stanowiskowy bhp?


Jeżeli w wyniku zdarzenia wypadkowego pracownik, nie może wziąć udziału we wszystkich etapach instruktażu stanowiskowego bhp, a tym samym nie może ukończyć tego szkolenia, można przeprowadzić je ponownie w innym terminie:


od początku lub dalej od tego etapu, na którym zostało przerwane. 
Nie można dopuścić do pracy pracownika, który nie odbył instruktażu stanowiskowego bhp wymaganego na jego stanowisku pracy. A zatem do pracy może przystąpić dopiero pracownik, który ukończy instruktaż stanowiskowy bhp.


Podstawa prawna:


§ 11 ust. 6 , § 12 ust. 1 oraz pkt 3 części II załącznika nr 1 Ramowe programy szkolenia do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2004 r. nr 180, poz. 1860).

Zawał serca, a wypadek przy pracy

Zawał serca po wykonaniu pracy jako wypadek przy pracy



Czy można uznać za wypadek przy pracy sytuację, w której pracownik wcześniej wykonywał pracę fizyczną, a po wykonaniu jej, wchodząc po schodach dostał zawału mięśnia sercowego?


Zawał serca może być kwalifikowany jako wypadek przy pracy.
Wypadkiem przy pracy jest nagle zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych, 
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, 
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. 


Zawał serca może być uznany za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy. Kwalifikacja prawna zawału serca jako wypadku przy pracy wymaga wykazania, że przyczyna zewnętrzna tego zdarzenia pozostawała w związku z wykonywaniem obowiązków pracowniczych. Jednak wykonywanie zwykłych czynności (normalny wysiłek, normalne przeżycia psychiczne) przez pracownika, który doznał zawału serca w czasie i miejscu wykonywania zatrudnienia, nie może być uznane za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy.


Kwalifikacja zawału serca jako wypadku przy pracy jest rezultatem oceny materiału dowodowego i ustaleń faktycznych w każdej konkretnej sprawie. Nie można więc zasadnie twierdzić, że zakwalifikowanie związanego z pracą i spowodowanego przyczyną zewnętrzną zdarzenia raz jako nagłego, innym razem jako pozbawionego tej cech dowodzi rozbieżności w orzecznictwie sądów.


Podstawa prawna:
• art. 3 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.); 
• wyrok Sądu Najwyższego z 16 września 2009 r. I PK 79/2009; 
• postanowienie Sądu Najwyższego z 15 marca 2004 r. II UK 381/2003; 
• wyrok Sądu Najwyższego z 2 października 1997 r. II UKN 281/97.

Choroba zawodowa

Decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia jest wydawana na podstawie materiału dowodowego, a przede wszystkim danych zawartych w:
- orzeczeniu lekarskim o rozpoznaniu choroby zawodowej lub braku podstaw 
  do jej rozpoznania,
- ocenie narażenia zawodowego (§ 8 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 
  30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych).


W przypadku gdy właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny przed wydaniem decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia uzna, że wspomniany materiał dowodowy jest niewystarczający do jej wydania, może zażądać od lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej rozpoznania, dodatkowego uzasadnienia tego orzeczenia bądź wystąpić do jednostki orzeczniczej II stopnia o dodatkową konsultację, a także podjąć inne czynności niezbędne do uzupełnienia tego materiału (§ 8 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych).

Decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia

Decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia jest przesyłana przez właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego:

• zainteresowanemu pracownikowi lub byłemu pracownikowi, 

• pracodawcy lub pracodawcom zatrudniającym pracownika w warunkach, 

które mogły spowodować skutki zdrowotne uzasadniające postępowanie w 

sprawie rozpoznania i stwierdzenia choroby zawodowej, 

• jednostce orzeczniczej zatrudniającej lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej rozpoznania, 

• właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy 

(§ 8 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych).

Ewentualne odwołanie od decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia należy złożyć do właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.

Decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia wydaną na skutek odwołania właściwy państwowy wojewódzki inspektor sanitarny przesyła tym samym podmiotom, którym jest przesyłana pierwsza taka decyzja przez właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego (§ 8 ust. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych).

Natomiast od decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia wydanej przez właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego na skutek odwołania przysługuje skarga do odpowiedniego sądu administracyjnego.

Pracodawca nie jest legitymowany do wniesienia skargi na decyzję w przedmiocie stwierdzenia choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika, a także wydaną w postępowaniu nieważnościowym decyzję dotyczącą takiego rozstrzygnięcia, gdyż zakład pracy nie jest zobowiązany do ponoszenia świadczeń na rzecz pracownika, u którego stwierdzono chorobę zawodową - w takiej sytuacji pracownikowi przysługują świadczenia należne z ubezpieczenia społecznego (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 26 września 2007 r., VII SA/Wa 981/07).

Ponadto nieustalenie cywilnoprawnych podstaw odpowiedzialności pracodawcy za następstwa schorzenia uznanego za chorobę zawodową wyłącza zasądzenie na rzecz pracownika roszczeń uzupełniających (wyrok Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2000 r., I PKN 485/9, OSNAPiUS 2001/11/379).

Państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy wojewódzki inspektor sanitarny w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej stała się ostateczna, sporządza kartę stwierdzenia choroby zawodowej i przesyła ją do Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi (§ 9 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych).

Jeżeli kartę stwierdzenia choroby zawodowej sporządził państwowy wojewódzki inspektor sanitarny przesyła ją także państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu (§ 9 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych).

Wymuszona pozycja ciała kierowcy zawodowego

Wymuszona pozycja ciała to pozycja, która jest uwarunkowana miejscem wykonywania pracy albo czynnościami wykonywanymi podczas pracy. Dla kierowcy miejscem wykonywania pracy jest kabina pojazdu ze swoją ograniczoną przestrzenią, z zamontowanym w niej w określonym miejscu fotelem. Kierowca w czasie prowadzenia pojazdu musi znajdować się w określonym miejscu i przyjmować taką pozycję ciała, która umożliwi mu sięgnięcie do kierownicy, dźwigni i przełączników sterowania pojazdem, a także obserwację drogi z przodu, tyłu i boków pojazdu. Tak więc kierowca podczas jazdy nie może zmieniać pozycji ciała zgodnie ze swoimi upodobaniami czy subiektywnymi odczuciami, a jeżeli może to tylko w bardzo ograniczonym zakresie. Praca kierowcy zawodowego wymaga więc wymuszonej pozycji ciała.


Wymuszona pozycja ciała kierowcy zawodowego


Wymuszona pozycja ciała należy do grupy czynników uciążliwych, tj. takich, które nie stanową zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka, lecz utrudniają pracę lub przyczyniają się do obniżenia zdolności do wykonywania pracy lub wpływają na zmniejszenie jej wydajności. Im kabina kierowcy jest mniej ergonomiczna, czyli mniej dostosowana do możliwości człowieka (konkretnego kierowcy), tym praca jest bardziej uciążliwa. W zależności od poziomu oddziaływania, lub innych warunków, czynnik uciążliwy może stać się szkodliwym (choroby zawodowe kierowców), a w niektórych sytuacjach, powodując znaczne zmęczenie (a nawet bóle mięśni, niedokrwienie kończyn), może być pośrednią przyczyną uaktywnienia się czynnika niebezpiecznego.


Praca kierowców należy do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Obowiązujące przepisy nie zabraniają pracy w wymuszonej pozycji ciała - oprócz pracy młodocianych czy kobiet w ciąży. Natomiast mówią o tym, że pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i higienę pracy, w szczególności przez zapobieganie zagrożeniom związanym z wykonywaną pracą, właściwą organizację pracy, stosowanie koniecznych środków profilaktycznych oraz informowanie i szkolenie pracowników. Obowiązek ten powinien być realizowany na podstawie ogólnych zasad dotyczących zapobiegania wypadkom i chorobom związanym z pracą, w szczególności przez dostosowanie warunków i procesów pracy do możliwości pracownika z uwzględnieniem zmniejszania uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie oraz ograniczenie negatywnego wpływu takiej pracy na zdrowie pracowników


Biorąc pod uwagę fakt, że pracodawca nie ma bezpośredniego wpływu na możliwość zmiany warunków pracy kierowcy w konkretnej kabinie, można powiedzieć, że praca kierowcy w pozycji wymuszonej jest zgodna z przepisami. Pamiętaj jednak, że poprzez odpowiednie działania pracodawcy, takie jak zakupy pojazdów z kabinami i ich wyposażeniem o wysokim standardzie ergonomii, organizacja czasu pracy - stosowanie przerw w prowadzeniu pojazdu, niewymuszaniu czasów przejazdu, zapewnienie warunków do odpoczynku w trasie, okresowe badania lekarskie wraz z przestrzeganiem zaleceń lekarza - mogą znacznie zredukować uciążliwości związane z wymuszoną pozycją ciała, zmniejszyć ich negatywne skutki zdrowotne i poprawić bezpieczeństwo pracy.

Wpływ wysokiej temperatury otoczenia na człowieka

Środki do poprawy wpływu niekorzystnych warunków mikroklimatycznych na pracownika


Środki do poprawy wpływu niekorzystnych warunków mikroklimatycznych na pracownika to m.in.:
• dobór pracowników pod względem zdrowotnym, wiekowym, 
• właściwa organizacja pracy wprowadzenie skróconego czasu ekspozycji na    
  działanie środowiska termicznego (zimnego czy gorącego), np.: stosowanie 
  częstych przerw albo prac zamiennych, 
• regulacja fizycznymi czynnikami środowiska w zależności od potrzeb: 
  ogrzewanie, wentylacja, klimatyzacja, odpowiednio do rodzaju wykonywanej 
  pracy, 
• zabezpieczenia techniczne, np.: kubatura i wysokość pomieszczeń, żaluzje w 
  oknach, izolacja źródeł ciepła, izolacja urządzeń o bardzo niskiej 
  temperaturze, odległości stanowiska pracy od źródeł ciepła, 
• zmniejszenie wydatku energetycznego pracownika w przypadku nadmiernego 
  obciążenia środowiskiem termicznym przez skrócenie czasu pracy czy 
  zmienność wykonywania prac, 
• stosowanie środków ochrony indywidualnej (odzież, obuwie, rękawice), 
• zapewnienie miejsc do ogrzania się i wysuszania odzieży wilgotnej od 
  zewnątrz czy od wewnątrz (przepoconej), 
• zapewnienie chłodnych napojów z odpowiednią zawartością soli mineralnych 
  - latem, a zimą podawanie ciepłych napojów i posiłków profilaktycznych, 
• monitorowanie warunków w miejscu wykonywania prac - pomiary ciągłe czy 
  okresowe, 
• przerwanie prac przy: 
- temperaturze wewnątrz pomieszczeń poniżej 14°C (287 K), chyba że względy 
  technologiczne na to nie pozwalają, natomiast w pomieszczeniach pracy, w 
  których jest wykonywana lekka praca fizyczna i biurowa poniżej 18°C(291 K)
- przekroczeniu, dla mikroklimatu zimnego, dopuszczalnej wartości wskaźnika 
  WCI, tj. w ciągu 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy 1200 kcal*  
  2*h-1,
- przekroczeniu, dla mikroklimatu gorącego, wartości WBGT w ciągu 8-
  godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy wartości dopuszczalnych 
  podanych w tabeli 2 zał. C. do rozp. w sprawie NDS i NDN.


Odpowiedzią organizmu na wzrost temperatury otoczenia jest przede wszystkim rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry i wzrost skórnego przepływu krwi. Następnie uruchomiony zostaje drugi mechanizm obronny, tj. wzmożone wydzielanie potu. Oba te mechanizmy pozwalają na utrzymanie homeostazy termicznej ustroju.


Działanie tych mechanizmów powoduje jednak wiele wtórnych zmian o charakterze czynnościowym (odwracalnym), takich jak:
• zmiany w rozmieszczeniu krwi, 
• przyspieszenie czynności serca, 
• odwodnienie, 
• utrata soli z organizmu. 


Jeżeli przekroczone zostaną możliwości termoregulacyjne organizmu, wówczas wzrasta temperatura ciała, co szczególnie wyraźnie wpływa na czynność ośrodkowego układu nerwowego.


Wpływ wysokiej temperatury otoczenia na człowieka


U człowieka nieprzystosowanego, wpływ gorąca przejawia się złym samopoczuciem, zmniejszeniem wydolności fizycznej i psychicznej. Zwiększa się częstość tętna i oddechów, spada ciśnienie krwi, człowiek staje się skłonny do omdleń. Mogą pojawiać się bóle skurczowe ze strony przewodu pokarmowego. U ludzi narażonych przez dłuższy czas na działanie wysokiej temperatury występuje ogólna bierność, trudność w koncentracji uwagi, czasem upośledzenie zdolności do wykonywania czynności wymagających zręczności i precyzji.


Obniżenie wydolności fizycznej człowieka może być na tyle duże, że nawet lekka praca stanowi znaczne obciążenie fizyczne czy psychiczne. Obniża się zwłaszcza zdolność do wykonywania krótkotrwałych wysiłków fizycznych, o których decyduje czynność układu nerwowego i samych mięśni. Przyczyną obniżenia ogólnej wydolności fizycznej w środowisku o podwyższonej temperaturze jest ograniczona możliwość adaptacji organizmu do wysiłków, szczególnie w zakresie układu krążenia, z powodu gorszego zaopatrzenia krwi w tlen.


W związku z tym człowiek w gorącym środowisku staje się spowolniały, stara się ograniczyć wysiłki fizyczne, najchętniej przyjmuje pozycję siedzącą czy nawet leżącą.
Wzrost tętna, maksymalny poziom produkcji potu oraz wzrost temperatury wewnętrznej ciała są czułymi wskaźnikami obciążenia cieplnego organizmu i wyznaczają granice tolerancji niekorzystnego wpływu na organizm człowieka gorącego środowiska i pracy wykonywanej w takich warunkach.