Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń biurowych

Pomieszczenia pracy biurowej powinny być zabezpieczone przed niekontrolowaną emisją ciepła w drodze promieniowania, przewodzenia i konwekcji, a także napływem chłodnego powietrza z zewnątrz.

W pomieszczeniach takich powinna być zapewniona wymiana powietrza wynikająca z ich funkcjonalnych i użytkowych potrzeb, dostosowana do bilansu ciepła, wilgotności oraz występujących stałych i gazowych zanieczyszczeń (np. ozonem i tlenkami azotu w pomieszczeniach, w których eksploatowane są kserokopiarki).
Jednym z warunków spełnienia wspomnianych wymagań jest zapewnienie odpowiedniej wymiany powietrza przez zastosowanie właściwie dobranej i sprawnej wentylacji lub klimatyzacji.

Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń pracy biurowej

Wentylacja to proces usuwania z pomieszczeń zanieczyszczonego powietrza i dostarczania w jego miejsce powietrza świeżego.
Pamiętaj, że wentylowanie pomieszczeń jest konieczne, ponieważ powietrze we wszystkich pomieszczeniach, a więc i pracy biurowej, stale ulega zanieczyszczeniu.
Wentylacja naturalna
Wentylacja pomieszczeń może następować w sposób naturalny. Dzięki różnicy temperatury, a więc i gęstości powietrza wewnątrz oraz na zewnątrz budynku, jak również dzięki działaniu wiatru powietrze dostaje się do budynku przez nieszczelności w oknach i drzwiach lub przez specjalne nawiewniki, a wydostaje się przez kratki oraz kanały wentylacyjne.
Skuteczność wentylacji naturalnej zależy od warunków atmosferycznych, a więc zmienia się w ciągu roku.
Wentylacja mechaniczna
Wentylacja może także działać w sposób mechaniczny. Wymiana powietrza jest wtedy niezależna od jakichkolwiek wpływów atmosferycznych, a wymuszony przepływ powietrza uzyskuje się dzięki zastosowaniu wentylatora. Możliwe jest również poddanie powietrza obróbce przed wprowadzeniem go do pomieszczeń lub sieci, przez jego:

• ogrzanie,
• ochłodzenie,
• odpylenie,
• nawilżenie,
• osuszenie.

Klimatyzacja
Z kolei klimatyzacja to utrzymywanie odpowiednich warunków ciśnienia, temperatury, wilgotności oraz składu chemicznego powietrza wolnego od zanieczyszczeń w zamkniętych pomieszczeniach. Służą do tego specjalne urządzenia nazywane klimatyzatorami. Celem klimatyzacji jest zapewnienie właściwych warunków higienicznych i dobrego samopoczucia pracowników.
Wilgotność względna powietrza
Jednym z ważnych parametrów powietrza w środowisku pracy jest jego wilgotność względna, czyli stosunek ilości pary wodnej zawartej w powietrzu do ilości maksymalnej przy danej temperaturze. Wyrażona w procentach wilgotność względna powietrza wywiera duży wpływ na warunki pracy. Optymalne warunki wilgotności powietrza są zależne w dużym stopniu od temperatury otoczenia. Pracownik ma dobre samopoczucie, jeżeli w temperaturze:

• 18-20°C względna wilgotność powietrza wynosi 40-50%,
• 25°C względna wilgotność powietrza wynosi 35-40%.

Dopływ powietrza na stanowiskach pracy może być zapewniony w sposób naturalny przez kanały wentylacyjne, okna, drzwi. Optymalne prędkości ruchu powietrza wynoszą:

• w ciepłej porze roku od 0,2 do 0,5 m/s,
• w zimnej porze roku od 0,2 do 0,3 m/s.

Ruch powietrza w temperaturach niskich wzmaga uczucie zimna, w umiarkowanych powoduje pewne ochłodzenie. W temperaturach wysokich (powyżej 35°C) ruch powietrza nie przynosi pracownikom ulgi, ale zwiększa uczucie gorąca.
Wietrzenie pomieszczeń
Bardzo ważnym elementem wywołującym ruch powietrza jest wietrzenie pomieszczeń. Podczas wietrzenia pamiętaj, że:

• jednostronne wietrzenie pomieszczeń przynosi pożądane skutki, gdy głębokość pomieszczenia nie jest większa niż 8,5 m (wtedy wietrzenie jest wystarczające),
• okna wykorzystywane do wietrzenia powinny być wyposażone w lufciki lub mechanizm do ich uchylania (utrzymujący okno w stałej pozycji),
• przy sporadycznym wietrzeniu nie wolno dopuszczać do powstawania lokalnych przeciągów,
• świeże powietrze doprowadzane do stanowisk pracy przez system wentylacji powinno być zasysane z miejsc, w których powietrze nie jest zanieczyszczone.

W instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych istnieją sprzyjające warunki do rozwoju chorobotwórczych bakterii Legionella, które mogą powodować chorobę zakaźną legionelozę, występującą pod postacią zachorowań grypopodobnych, a czasami śmiertelnego zapalenia płuc. Zachorowania następują, w przypadku gdy do układu oddechowego człowieka dostanie się aerozol wodno-powietrzny zawierający bakterie rodzaju Legionella (zwłaszcza Legionella pneumophila). Ryzyko zachorowania dotyczy wszystkich, choć szczególnie ludzi z obniżoną odpornością, palaczy, diabetyków.
Instalacje wentylacji i klimatyzacji występują bardzo często w budynkach użyteczności publicznej, w tym w budynkach biurowych. W przypadku pojawienia się bakterii Legionella powstaje więc jednoczesne zagrożenie dużej liczby ludzi. W związku z tym w wielu krajach legionelozę traktuje się jako zagrożenie zdrowia publicznego.
W Polsce nie były prowadzone szeroko zakrojone badania dotyczące obecności bakterii Legionella w instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych. Nie wiadomo więc, jak często wywołuje ona zachorowania ludzi przebywających w pomieszczeniach klimatyzowanych. Z doświadczeń innych krajów wynika jednak, że zagrożenia są znaczne. Szczególne znaczenie dla zapewnienia wymagań higienicznych zapobiegających legionelozie należy przywiązywać do prawidłowej eksploatacji i konserwacji instalacji wentylacyjnych oraz klimatyzacyjnych, określając zakres, częstotliwość oraz sposób wykonywania i dokumentowania kontroli.
Podstawowe znaczenie w zapobieganiu ryzyku wystąpienia legionelozy związanej z instalacjami wentylacji i klimatyzacji ma utrzymywanie instalacji we właściwym stanie higienicznym oraz technicznym. Konieczne jest więc:

• przeprowadzanie okresowych kontroli stanu technicznego i czystości instalacji,
• konserwacja, naprawa lub wymiana uszkodzonych elementów instalacji,
• okresowe czyszczenie instalacji środkami mechanicznymi,
• właściwa, zgodna z zaleceniami producenta, eksploatacja,
• okresowe czyszczenie (dezynfekcja) instalacji środkami chemicznymi,
• kontrola jakości i uzdatnianie wody wykorzystywanej w instalacjach klimatyzacji do procesów przygotowania powietrza doprowadzanego do pomieszczeń.

Do dezynfekcji instalacji wentylacji i klimatyzacji zaleca się stosowanie biocydów, takich jak:

• czterorzędowe związki amoniowe,
• alkohole,
• halogeny,
• podchloryny,
• związki nadtlenowe,
• związki fenolowe,
• aldehydy,
• jodofory.

Aby zapobiec wzrostowi odporności bakterii, rodzaj stosowanych biocydów powinien być regularnie zmieniany, a wybór środka dezynfekcyjnego oraz jego stężenia dokonywany przez specjalistę ds. higieny. Środek dezynfekcyjny powinien mieć atest (np. Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny) z zaznaczeniem, że może być stosowany w instalacjach klimatyzacyjnych