Remont, Konserwacja

Remontowe prace budowlane często należą do prac szczególnie niebezpiecznych, podobnie jak na przykład towarzyszące im zazwyczaj roboty spawalnicze i prace z zastosowaniem substancji niebezpiecznych, takich jak lakiery, rozpuszczalniki, rozcieńczalniki czy środki myjące oraz odtłuszczające.


To samo dotyczy wszelkich prac związanych z przebudową obiektów budowlanych. Wszystko to zaostrza wymogi bhp wobec pracodawców i pracowników remontujących obiekty budowlane.


Remont, czy konserwacja?



Remontowymi pracami budowlanymi są roboty polegające na odtworzeniu stanu pierwotnego, wykonywane w istniejącym obiekcie budowlanym. Remontem jest zatem wykonywanie robót budowlanych niestanowiących bieżącej konserwacji (nawet z zastosowaniem wyrobów budowlanych, innych niż użyte w stanie pierwotnym) w:


- budynku z jego instalacjami i urządzeniami technicznymi (obiekcie budowlanym, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz ma fundamenty i dach), 
- budowli - każdym obiekcie budowlanym niebędącym budynkiem lub obiektem małej architektury, takim jak lotniska, drogi, linie kolejowe, mosty, wiadukty, tunele, przepusty techniczne, wolno stojące maszty antenowe, wolno stojące, trwale związane z gruntem urządzenia reklamowe, budowle ziemne, obronne, ochronne i hydrotechniczne, zbiorniki, wolno stojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, stacje uzdatniania wody, konstrukcje oporowe, nadziemne i podziemne przejścia dla pieszych, sieci uzbrojenia terenu, budowle sportowe, cmentarze, pomniki, części budowlane urządzeń technicznych - kotłów, pieców przemysłowych i innych urządzeń - oraz fundamenty pod maszyny i urządzenia, jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową, 
- obiektach małej architektury, do których należą niewielkie obiekty kultu religijnego (np. kapliczki, krzyże przydrożne, figury), posągi, wodotryski i inne obiekty architektury ogrodowej, a także obiekty użytkowe, służące codziennej rekreacji oraz utrzymaniu porządku (np. piaskownice, huśtawki, drabinki, śmietniki). 


Do prac remontowych należą zatem wymiana, przebudowa lub technologiczne ulepszanie elementów konstrukcyjnych - w odróżnieniu od prac konserwatorskich, niewnikających w konstrukcję obiektu, ale na przykład poprawiających jego estetykę lub zabezpieczających jego elementy.


Prace konserwacyjne w działającym zakładzie pracy nie zaliczają się do prac szczególnie niebezpiecznych i nie wymagają wielu przewidzianych w takim przypadku czynności. Na przykład wymiana pokrycia dachu istniejącego budynku zalicza się do prac remontowych. Natomiast malowanie farbą antykorozyjną blachy stanowiącej pokrycie dachu, mające na celu zabezpieczenie go przed zniszczeniem, należy do prac konserwacyjnych.


Do prac szczególnie niebezpiecznych należą m.in. prace:


- remontowe, 
- budowlane, 
- rozbiórkowe, 
- montażowe, 


prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części w miejscach przebywania pracowników zatrudnionych przy innych pracach bądź działania maszyn i innych urządzeń technicznych.

Instruktaż stanowiskowy

Czy wypadek podczas szkolenia bhp wyklucza jego ukończenie?



Czy można uznać szkolenie bhp za odbyte, gdy pracownik uległ wypadkowi podczas drugiego dnia przeprowadzanego instruktażu stanowiskowego bhp?


W sytuacji, gdy podczas instruktażu stanowiskowego bhp pracownik ulega wypadkowi i niemożliwy jest jego udział i przeprowadzenie wszystkich etapów tego szkolenia (nie możliwe jest zakończenie szkolenia bhp), nie można uznać go za odbyte.


Etapy instruktażu stanowiskowego bhp


Instruktaż stanowiskowy bhp powinien składać się z części teoretycznej i praktycznej. W części teoretycznej instruktor przedstawia pracownikowi środki produkcji i warunki pracy. Natomiast w części praktycznej pracownik poznaje bezpieczny sposób wykonywania pracy dzięki pokazowi instruktora.


W części praktycznej instruktażu stanowiskowego bhp jest również miejsce na zdobywanie umiejętności przez instruowanego pracownika w wyniku samodzielnych działań pod okiem instruktora. Końcowym etapem instruktażu jest sprawdzenie umiejętności i wiedzy pracownika dotyczącej bezpiecznego wykonywania prac na stanowisku, którego dotyczyło szkolenie.


Instruktaż stanowiskowy bhp składa się z następujących etapów:
- rozmowa wstępna instruktora z instruowanym pracownikiem, 
- pokaz i objaśnienie całego procesu pracy, który ma być realizowany przez pracownika,
- próbne wykonywanie procesu pracy przez pracownika przy korygowaniu czynności przez instruktora (obsługa maszyny, transport i stosowanie materiałów itp.),
- samodzielna praca instruowanego pracownika pod nadzorem instruktora, 
- sprawdzenie i ocena przez instruktora umiejętności i wiedzy pracownika dotyczącej bezpiecznego wykonywania prac na stanowisku.


Sprawdzian wiedzy


Pracownik, aby ukończyć, odbyć szkolenie wstępne na stanowisku pracy musi również przystąpić do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bhp. Jednak samo przystąpienie do sprawdzianu nie oznacza ukończenia instruktażu stanowiskowego, konieczne jest uzyskanie pozytywnej oceny z tego sprawdzianu. Tylko pozytywna ocena stanowi podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku pracy.


Co należy zrobić, aby pracownik odbył instruktaż stanowiskowy bhp?


Jeżeli w wyniku zdarzenia wypadkowego pracownik, nie może wziąć udziału we wszystkich etapach instruktażu stanowiskowego bhp, a tym samym nie może ukończyć tego szkolenia, można przeprowadzić je ponownie w innym terminie:


od początku lub dalej od tego etapu, na którym zostało przerwane. 
Nie można dopuścić do pracy pracownika, który nie odbył instruktażu stanowiskowego bhp wymaganego na jego stanowisku pracy. A zatem do pracy może przystąpić dopiero pracownik, który ukończy instruktaż stanowiskowy bhp.


Podstawa prawna:


§ 11 ust. 6 , § 12 ust. 1 oraz pkt 3 części II załącznika nr 1 Ramowe programy szkolenia do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2004 r. nr 180, poz. 1860).

Zawał serca, a wypadek przy pracy

Zawał serca po wykonaniu pracy jako wypadek przy pracy



Czy można uznać za wypadek przy pracy sytuację, w której pracownik wcześniej wykonywał pracę fizyczną, a po wykonaniu jej, wchodząc po schodach dostał zawału mięśnia sercowego?


Zawał serca może być kwalifikowany jako wypadek przy pracy.
Wypadkiem przy pracy jest nagle zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych, 
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, 
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. 


Zawał serca może być uznany za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy. Kwalifikacja prawna zawału serca jako wypadku przy pracy wymaga wykazania, że przyczyna zewnętrzna tego zdarzenia pozostawała w związku z wykonywaniem obowiązków pracowniczych. Jednak wykonywanie zwykłych czynności (normalny wysiłek, normalne przeżycia psychiczne) przez pracownika, który doznał zawału serca w czasie i miejscu wykonywania zatrudnienia, nie może być uznane za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy.


Kwalifikacja zawału serca jako wypadku przy pracy jest rezultatem oceny materiału dowodowego i ustaleń faktycznych w każdej konkretnej sprawie. Nie można więc zasadnie twierdzić, że zakwalifikowanie związanego z pracą i spowodowanego przyczyną zewnętrzną zdarzenia raz jako nagłego, innym razem jako pozbawionego tej cech dowodzi rozbieżności w orzecznictwie sądów.


Podstawa prawna:
• art. 3 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.); 
• wyrok Sądu Najwyższego z 16 września 2009 r. I PK 79/2009; 
• postanowienie Sądu Najwyższego z 15 marca 2004 r. II UK 381/2003; 
• wyrok Sądu Najwyższego z 2 października 1997 r. II UKN 281/97.

Choroba zawodowa

Decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia jest wydawana na podstawie materiału dowodowego, a przede wszystkim danych zawartych w:
- orzeczeniu lekarskim o rozpoznaniu choroby zawodowej lub braku podstaw 
  do jej rozpoznania,
- ocenie narażenia zawodowego (§ 8 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 
  30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych).


W przypadku gdy właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny przed wydaniem decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia uzna, że wspomniany materiał dowodowy jest niewystarczający do jej wydania, może zażądać od lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej rozpoznania, dodatkowego uzasadnienia tego orzeczenia bądź wystąpić do jednostki orzeczniczej II stopnia o dodatkową konsultację, a także podjąć inne czynności niezbędne do uzupełnienia tego materiału (§ 8 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych).

Decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia

Decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia jest przesyłana przez właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego:

• zainteresowanemu pracownikowi lub byłemu pracownikowi, 

• pracodawcy lub pracodawcom zatrudniającym pracownika w warunkach, 

które mogły spowodować skutki zdrowotne uzasadniające postępowanie w 

sprawie rozpoznania i stwierdzenia choroby zawodowej, 

• jednostce orzeczniczej zatrudniającej lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej rozpoznania, 

• właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy 

(§ 8 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych).

Ewentualne odwołanie od decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia należy złożyć do właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.

Decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia wydaną na skutek odwołania właściwy państwowy wojewódzki inspektor sanitarny przesyła tym samym podmiotom, którym jest przesyłana pierwsza taka decyzja przez właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego (§ 8 ust. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych).

Natomiast od decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia wydanej przez właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego na skutek odwołania przysługuje skarga do odpowiedniego sądu administracyjnego.

Pracodawca nie jest legitymowany do wniesienia skargi na decyzję w przedmiocie stwierdzenia choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika, a także wydaną w postępowaniu nieważnościowym decyzję dotyczącą takiego rozstrzygnięcia, gdyż zakład pracy nie jest zobowiązany do ponoszenia świadczeń na rzecz pracownika, u którego stwierdzono chorobę zawodową - w takiej sytuacji pracownikowi przysługują świadczenia należne z ubezpieczenia społecznego (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 26 września 2007 r., VII SA/Wa 981/07).

Ponadto nieustalenie cywilnoprawnych podstaw odpowiedzialności pracodawcy za następstwa schorzenia uznanego za chorobę zawodową wyłącza zasądzenie na rzecz pracownika roszczeń uzupełniających (wyrok Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2000 r., I PKN 485/9, OSNAPiUS 2001/11/379).

Państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy wojewódzki inspektor sanitarny w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej stała się ostateczna, sporządza kartę stwierdzenia choroby zawodowej i przesyła ją do Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi (§ 9 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych).

Jeżeli kartę stwierdzenia choroby zawodowej sporządził państwowy wojewódzki inspektor sanitarny przesyła ją także państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu (§ 9 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych).

Wymuszona pozycja ciała kierowcy zawodowego

Wymuszona pozycja ciała to pozycja, która jest uwarunkowana miejscem wykonywania pracy albo czynnościami wykonywanymi podczas pracy. Dla kierowcy miejscem wykonywania pracy jest kabina pojazdu ze swoją ograniczoną przestrzenią, z zamontowanym w niej w określonym miejscu fotelem. Kierowca w czasie prowadzenia pojazdu musi znajdować się w określonym miejscu i przyjmować taką pozycję ciała, która umożliwi mu sięgnięcie do kierownicy, dźwigni i przełączników sterowania pojazdem, a także obserwację drogi z przodu, tyłu i boków pojazdu. Tak więc kierowca podczas jazdy nie może zmieniać pozycji ciała zgodnie ze swoimi upodobaniami czy subiektywnymi odczuciami, a jeżeli może to tylko w bardzo ograniczonym zakresie. Praca kierowcy zawodowego wymaga więc wymuszonej pozycji ciała.


Wymuszona pozycja ciała kierowcy zawodowego


Wymuszona pozycja ciała należy do grupy czynników uciążliwych, tj. takich, które nie stanową zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka, lecz utrudniają pracę lub przyczyniają się do obniżenia zdolności do wykonywania pracy lub wpływają na zmniejszenie jej wydajności. Im kabina kierowcy jest mniej ergonomiczna, czyli mniej dostosowana do możliwości człowieka (konkretnego kierowcy), tym praca jest bardziej uciążliwa. W zależności od poziomu oddziaływania, lub innych warunków, czynnik uciążliwy może stać się szkodliwym (choroby zawodowe kierowców), a w niektórych sytuacjach, powodując znaczne zmęczenie (a nawet bóle mięśni, niedokrwienie kończyn), może być pośrednią przyczyną uaktywnienia się czynnika niebezpiecznego.


Praca kierowców należy do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Obowiązujące przepisy nie zabraniają pracy w wymuszonej pozycji ciała - oprócz pracy młodocianych czy kobiet w ciąży. Natomiast mówią o tym, że pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i higienę pracy, w szczególności przez zapobieganie zagrożeniom związanym z wykonywaną pracą, właściwą organizację pracy, stosowanie koniecznych środków profilaktycznych oraz informowanie i szkolenie pracowników. Obowiązek ten powinien być realizowany na podstawie ogólnych zasad dotyczących zapobiegania wypadkom i chorobom związanym z pracą, w szczególności przez dostosowanie warunków i procesów pracy do możliwości pracownika z uwzględnieniem zmniejszania uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie oraz ograniczenie negatywnego wpływu takiej pracy na zdrowie pracowników


Biorąc pod uwagę fakt, że pracodawca nie ma bezpośredniego wpływu na możliwość zmiany warunków pracy kierowcy w konkretnej kabinie, można powiedzieć, że praca kierowcy w pozycji wymuszonej jest zgodna z przepisami. Pamiętaj jednak, że poprzez odpowiednie działania pracodawcy, takie jak zakupy pojazdów z kabinami i ich wyposażeniem o wysokim standardzie ergonomii, organizacja czasu pracy - stosowanie przerw w prowadzeniu pojazdu, niewymuszaniu czasów przejazdu, zapewnienie warunków do odpoczynku w trasie, okresowe badania lekarskie wraz z przestrzeganiem zaleceń lekarza - mogą znacznie zredukować uciążliwości związane z wymuszoną pozycją ciała, zmniejszyć ich negatywne skutki zdrowotne i poprawić bezpieczeństwo pracy.

Wpływ wysokiej temperatury otoczenia na człowieka

Środki do poprawy wpływu niekorzystnych warunków mikroklimatycznych na pracownika


Środki do poprawy wpływu niekorzystnych warunków mikroklimatycznych na pracownika to m.in.:
• dobór pracowników pod względem zdrowotnym, wiekowym, 
• właściwa organizacja pracy wprowadzenie skróconego czasu ekspozycji na    
  działanie środowiska termicznego (zimnego czy gorącego), np.: stosowanie 
  częstych przerw albo prac zamiennych, 
• regulacja fizycznymi czynnikami środowiska w zależności od potrzeb: 
  ogrzewanie, wentylacja, klimatyzacja, odpowiednio do rodzaju wykonywanej 
  pracy, 
• zabezpieczenia techniczne, np.: kubatura i wysokość pomieszczeń, żaluzje w 
  oknach, izolacja źródeł ciepła, izolacja urządzeń o bardzo niskiej 
  temperaturze, odległości stanowiska pracy od źródeł ciepła, 
• zmniejszenie wydatku energetycznego pracownika w przypadku nadmiernego 
  obciążenia środowiskiem termicznym przez skrócenie czasu pracy czy 
  zmienność wykonywania prac, 
• stosowanie środków ochrony indywidualnej (odzież, obuwie, rękawice), 
• zapewnienie miejsc do ogrzania się i wysuszania odzieży wilgotnej od 
  zewnątrz czy od wewnątrz (przepoconej), 
• zapewnienie chłodnych napojów z odpowiednią zawartością soli mineralnych 
  - latem, a zimą podawanie ciepłych napojów i posiłków profilaktycznych, 
• monitorowanie warunków w miejscu wykonywania prac - pomiary ciągłe czy 
  okresowe, 
• przerwanie prac przy: 
- temperaturze wewnątrz pomieszczeń poniżej 14°C (287 K), chyba że względy 
  technologiczne na to nie pozwalają, natomiast w pomieszczeniach pracy, w 
  których jest wykonywana lekka praca fizyczna i biurowa poniżej 18°C(291 K)
- przekroczeniu, dla mikroklimatu zimnego, dopuszczalnej wartości wskaźnika 
  WCI, tj. w ciągu 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy 1200 kcal*  
  2*h-1,
- przekroczeniu, dla mikroklimatu gorącego, wartości WBGT w ciągu 8-
  godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy wartości dopuszczalnych 
  podanych w tabeli 2 zał. C. do rozp. w sprawie NDS i NDN.


Odpowiedzią organizmu na wzrost temperatury otoczenia jest przede wszystkim rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry i wzrost skórnego przepływu krwi. Następnie uruchomiony zostaje drugi mechanizm obronny, tj. wzmożone wydzielanie potu. Oba te mechanizmy pozwalają na utrzymanie homeostazy termicznej ustroju.


Działanie tych mechanizmów powoduje jednak wiele wtórnych zmian o charakterze czynnościowym (odwracalnym), takich jak:
• zmiany w rozmieszczeniu krwi, 
• przyspieszenie czynności serca, 
• odwodnienie, 
• utrata soli z organizmu. 


Jeżeli przekroczone zostaną możliwości termoregulacyjne organizmu, wówczas wzrasta temperatura ciała, co szczególnie wyraźnie wpływa na czynność ośrodkowego układu nerwowego.


Wpływ wysokiej temperatury otoczenia na człowieka


U człowieka nieprzystosowanego, wpływ gorąca przejawia się złym samopoczuciem, zmniejszeniem wydolności fizycznej i psychicznej. Zwiększa się częstość tętna i oddechów, spada ciśnienie krwi, człowiek staje się skłonny do omdleń. Mogą pojawiać się bóle skurczowe ze strony przewodu pokarmowego. U ludzi narażonych przez dłuższy czas na działanie wysokiej temperatury występuje ogólna bierność, trudność w koncentracji uwagi, czasem upośledzenie zdolności do wykonywania czynności wymagających zręczności i precyzji.


Obniżenie wydolności fizycznej człowieka może być na tyle duże, że nawet lekka praca stanowi znaczne obciążenie fizyczne czy psychiczne. Obniża się zwłaszcza zdolność do wykonywania krótkotrwałych wysiłków fizycznych, o których decyduje czynność układu nerwowego i samych mięśni. Przyczyną obniżenia ogólnej wydolności fizycznej w środowisku o podwyższonej temperaturze jest ograniczona możliwość adaptacji organizmu do wysiłków, szczególnie w zakresie układu krążenia, z powodu gorszego zaopatrzenia krwi w tlen.


W związku z tym człowiek w gorącym środowisku staje się spowolniały, stara się ograniczyć wysiłki fizyczne, najchętniej przyjmuje pozycję siedzącą czy nawet leżącą.
Wzrost tętna, maksymalny poziom produkcji potu oraz wzrost temperatury wewnętrznej ciała są czułymi wskaźnikami obciążenia cieplnego organizmu i wyznaczają granice tolerancji niekorzystnego wpływu na organizm człowieka gorącego środowiska i pracy wykonywanej w takich warunkach.

Subiektywne odczuwanie stresu - lista wskaźników stresu psychicznego

Poniżej znajdziesz listę wskaźników stresu psychicznego, czyli zmian fizycznych, myślenia, nastroju i zachowania, która pomoże Ci określić, czy Twoi pracownicy, ale także Ty sama czy sam, jesteście w sytuacji takiego stresu. 



Zmiany fizyczne, czyli:
• przyspieszenie akcji serca i podwyższone ciśnienie krwi, 
• pocenie się, 
• ból głowy, 
• bóle pleców i karku, 
• brak apetytu lub wzmożony apetyt, 
• zaburzenia snu, 
• problemy gastryczne, 
• częste oddawanie moczu, 
• męczliwość, 
• suchość w ustach, 
• napięcie mięśni, 
• częstsze zapadanie na infekcje. 


Zmiany myślenia, czyli:
• zamartwianie się, 
• problemy z koncentracją i podejmowaniem decyzji, 
• rozkojarzenie myślenia, 
• myśli katastroficzne, 
• sztywność myślenia. 


Zmiany nastroju, czyli:
• przygnębienie, smutek, 
• złość lub irytacja, 
• apatia, 
• lęk, 
• płaczliwość, 
• zablokowanie lub pobudzenie emocjonalne, 
• poczucie frustracji. 


Zmiany zachowania, czyli:
• trudności w nawiązywaniu kontaktów, 
• zgrzytanie zębami, 
• nerwowy śmiech, 
• czynności pomyłkowe, 
• nadużywanie alkoholu, narkotyków, 
• drżenie i tiki nerwowe, 
• agresywne lub gwałtowne zachowanie. 

Warto wiedzieć
Zmiany fizyczne, myślenia, nastroju i zachowaniu mogą być objawem także innych czynników, zatem przy rozpoznawaniu stresu psychicznego nie należy patrzeć na pojedyncze objawy, ale raczej na ich współwystępowanie. Trzeba także pamiętać, że zmiany te pojawiają się w trakcie trwania i po wystąpieniu sytuacji trudnych

Rola barw, znaków i sygnałów bezpieczeństwa

Rola barw, znaków i sygnałów bezpieczeństwa polega na informowaniu pracowników o występujących w danym zakładzie pracy zagrożeniach. Wszystkie miejsca w firmie, w których występują zagrożenia, powinny być oznakowane widocznymi znakami lub barwami bezpieczeństwa.

Przed zastosowaniem znaków i barw bezpieczeństwa w konkretnym miejscu w zakładzie pracy 
powinno się:
• dokonać analizy oceny ryzyka zawodowego, 
• zastosować wszystkie możliwe środki eliminujące takie ryzyko (np. środki 
  ochrony zbiorowej). 


Jeżeli okaże się, że po tych działaniach nadal nie ma możliwości eliminacji zagrożeń, miejsca niebezpieczne należy oznakować. W zależności od potrzeb trzeba tu zastosować:
• stałe znaki bezpieczeństwa (np. zakazu, 
  ostrzegawcze,nakazu,ewakuacyjne), 
• tymczasowe znaki bezpieczeństwa (np. 
  sygnalizowanie niebezpieczeństwa, 
  kierowanie ludźmi wykonującymi niebezpieczne  
  czynności). 


Rola barw, znaków i sygnałów bezpieczeństwa


Regulacje prawne dotyczące barw, znaków oraz sygnałów bezpieczeństwa znajdziesz w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.), dalej: ropbhp.


Z obowiązkiem stosowania znaków bezpieczeństwa można spotkać się także w innych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy, na przykład:
• rozporządzeniu Ministra Gospodarki z 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej (Dz.U. nr 138, poz. 931), 
• rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów (Dz.U. nr 216, poz. 1824). 


Ponadto szczegółowe wymagania dotyczące barw, znaków i sygnałów bezpieczeństwa, w tym wzory tych ostatnich, znajdziemy w następujących Polskich Normach:
• PN-N-01256-03:1993/Az2:2001 Znaki bezpieczeństwa - Ochrona i higiena 
  pracy. 
• PN-ISO 7010:2006 Symbole graficzne - Barwy bezpieczeństwa i znaki 
  bezpieczeństwa - Znaki bezpieczeństwa stosowane w miejscach pracy i w 
  obszarach użyteczności publicznej. 
• PN-N-01256-01:1992 Znaki bezpieczeństwa - Ochrona przeciwpożarowa. 
• PN-N-01256-02:1992 Znaki bezpieczeństwa - Ewakuacja. 
• PN-N-01256-5:1998 Znaki bezpieczeństwa - Zasady umieszczania znaków 
  bezpieczeństwa na drogach ewakuacyjnych i drogach pożarowych. 
• PN-N-01256-4:1997/Az1:2003 Znaki bezpieczeństwa - Techniczne środki 
  przeciwpożarowe. 
• PN-EN 61310-1:2009 Bezpieczeństwo maszyn - Wskazywanie, oznaczanie i 
  sterowanie - Część 1: 
  Wymagania dotyczące sygnałów wizualnych, akustycznych i dotykowych. 
• PN-EN ISO 7731:2009 Ergonomia - Sygnały bezpieczeństwa dla obszarów 
  publicznych i obszarów pracy - Dźwiękowe sygnały bezpieczeństwa. 
• PN-E-08501:1988 Urządzenia elektryczne - Tablice i znaki bezpieczeństwa. 
• PN-J-08002:1979 Źródła promieniowania jonizującego - Znaki ostrzegawcze. 
• PN-T-06260:1974 Źródła promieniowania elektromagnetycznego - Znaki 
  ostrzegawcze. 


Z kolei informacji dotyczących sposobów znakowania oraz etykietowania niebezpiecznych substancji chemicznych należy szukać w ustawie z 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz.U. nr 63, poz. 322).


Znaki bezpieczeństwa
Znaki bezpieczeństwa to znaki utworzone przez kombinację kształtu geometrycznego, barwy i symbolu graficznego lub obrazkowego (piktogramu) albo tekstu, przekazujące określoną informację związaną z bezpieczeństwem lub jego zagrożeniem.

Sygnały bezpieczeństwa
Sygnały bezpieczeństwa to sygnały świetlne i dźwiękowe, komunikaty słowne lub sygnały ręczne przekazujące informacje istotne w celu zachowania bezpieczeństwa oraz ochrony zdrowia pracownika.
Sygnały świetlne
Sygnały świetlne to sygnały emitowane przez urządzenie wykonane z przezroczystych lub półprzezroczystych materiałów, podświetlonych od wewnątrz bądź z tyłu, tak aby dawało to efekt świecącej powierzchni, na przykład migający sygnał świetlny informujący, zainstalowany na wózku widłowym, zwiększający jego widoczność.
Sygnały dźwiękowe
Natomiast sygnały dźwiękowe to sygnały akustyczne emitowane przez urządzenia przeznaczone do tego celu (bez użycia głosu ludzkiego), wskazujące na zaistnienie lub w razie potrzeby trwanie i zakończenie niebezpiecznej sytuacji, np. dźwiękowy przerywany sygnał informujący o ruchu maszyny.
Komunikaty słowne
Komunikaty słowne to ustalone, krótkie i jednoznaczne informacje słowne wypowiadane przez człowieka lub emitowane jako głos ludzki, nakazujące określone postępowanie w celu zachowania bezpieczeństwa i ochrony zdrowa pracowników, na przykład podczas załadunku lub rozładunku pojazdu sygnalista i operator dźwigu powinni porozumiewać się za pomocą takich słów, jak start, zatrzymać, do góry, do dołu, koniec.
Sygnały ręczne
Sygnały ręczne to ustalony ruch lub układ rąk i dłoni, służący do kierowania osobami wykonującymi czynności mogące stwarzać zagrożenie bezpieczeństwa pracowników.
Na przykład, jeżeli kontakt głosowy jest utrudniony ze względu na wysoki poziom hałasu lub znaczną odległość sygnalisty od operatora, to komunikaty słowne mogą zostać zastąpione odpowiednimi ruchami rąk.