Oświetlenie elektryczne

Złe oświetlenie, powodujące znużenie wzrokowe, jest pośrednią przyczyną ok. 20-30% wypadków w przemyśle! Ponadto oświetlenie jest jednym z ważniejszych czynników wpływających na wydajność pracy.


Oświetlenie elektryczne

Widzenie jest w dużym stopniu uzależnione od oświetlenia. Światło na stanowiskach pracy i w ich otoczeniu wpływa bezpośrednio na szybkość oraz pewność widzenia. Aby praca wzrokowa była optymalna i bezpieczna, stanowisko pracy musi być oświetlone w sposób zapewniający wygodę widzenia, czyli musi spełniać następujące warunki:

• zdolność rozróżniania szczegółów musi być pełna,
• spostrzeganie powinno być sprawne, pozbawione ryzyka dla człowieka,
• spostrzeganie nie może prowadzić do odczucia pewnej przykrości, niewygody i nadmiernego zmęczenia.

Niedostateczne oświetlenie miejsc pracy i wszelkich pomieszczeń umożliwia wprawdzie orientację oraz różne działania, jednak wymaga zwiększonego wysiłku wzrokowego i może być przyczyną zmęczenia oczu oraz zmęczenia nerwowego. Może być również przyczyną wypadków spowodowanych tym, że ludzie mogą nie zauważać danego zagrożenia lub nie doceniać jego niebezpieczeństwa.
Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne. Prawidłowe oświetlenie sztuczne wymaga w szczególności właściwego doboru lamp i opraw oraz odpowiedniej ich liczby, mocy, rozmieszczenia i wysokości zawieszenia, tak aby:

• uzyskać dostateczne natężenie oświetlenia,
• zachować równomierność oświetlenia w różnych miejscach i czasie,
• źródła światła nie oślepiały (należy ograniczyć olśnienie),
• cienie nie utrudniały widoczności,
• barwa światła i stopień zniekształcenia barw był odpowiedni,
• uzyskać pożądany rozkład luminacji,
• uzyskać odpowiedni stopień zabezpieczenia opraw przed oddziaływaniem środowiska.

Spełnienie tych warunków zależy nie tylko od dobrego zaprojektowania instalacji oświetleniowej, ale w dużym stopniu od odpowiedniej konserwacji urządzeń i pomieszczeń. Ponadto z upływem czasu jakość oświetlenia stale się pogarsza wskutek starzenia się źródeł światła, a w tym też ciemnienia baniek szklanych, zabrudzeń opraw, lamp, ścian i sufitów. Założenie podczas wymiany nieodpowiednich żarówek o mniejszej mocy jest częstym powodem pogorszenia się jakości oświetlenia.
W zależności od przeznaczenia oświetlenie sztuczne dzieli się na:
1) oświetlenie podstawowe:

• ogólne - jest to oświetlenie przestrzeni bez uwzględniania szczególnych wymagań dotyczących niektórych jej części (zalecane jest stosowanie oświetlenia ogólnego),
• miejscowe - jest to oświetlenie niektórych części przestrzeni (np. miejsc pracy z uwzględnieniem szczególnych potrzeb oświetleniowych w celu zwiększenia natężenia oświetlenia),
• złożone - jest to oświetlenie składające się z oświetlenia ogólnego i oświetlenia miejscowego;

2) oświetlenie awaryjne:

• bezpieczeństwa - rodzaj oświetlenia awaryjnego umożliwiający bezpieczne dokończenie, a w niektórych przypadkach kontynuację wykonywanych czynności,
• ewakuacyjne - rodzaj oświetlenia awaryjnego umożliwiający łatwe i pewne wyjście z budynku w czasie zaniku oświetlenia podstawowego.

Oświetlenie podstawowe
W pomieszczeniach pracy stosuje się w zasadzie oświetlenie ogólne i oświetlenie złożone. Zalecane jest stosowanie oświetlenia ogólnego lub złożonego w zakresie 200-750 lx, a samego złożonego - powyżej 750 lx.
Przy stosowaniu oświetlenia złożonego natężenie oświetlenia ogólnego w pomieszczeniu powinno stanowić co najmniej 1/5 natężenia oświetlenia złożonego.
W pomieszczeniu obsługi samochodów na stołach warsztatowych natężenie oświetlenia złożonego wynosi 500 lx. Dlatego natężenie oświetlenia ogólnego w tym pomieszczeniu nie może być mniejsze niż 100 lx.
Oświetlenie awaryjne
Oświetlenie awaryjne stosowane jest w pomieszczeniach i miejscach pracy, w których w razie awarii oświetlenia podstawowego mogą wystąpić zagrożenia zdrowia lub życia pracowników. W takich przypadkach pomieszczenia pracy należy zasilać z co najmniej 2 niezależnych, samoczynnie załączających się źródeł energii

Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń biurowych

Pomieszczenia pracy biurowej powinny być zabezpieczone przed niekontrolowaną emisją ciepła w drodze promieniowania, przewodzenia i konwekcji, a także napływem chłodnego powietrza z zewnątrz.

W pomieszczeniach takich powinna być zapewniona wymiana powietrza wynikająca z ich funkcjonalnych i użytkowych potrzeb, dostosowana do bilansu ciepła, wilgotności oraz występujących stałych i gazowych zanieczyszczeń (np. ozonem i tlenkami azotu w pomieszczeniach, w których eksploatowane są kserokopiarki).
Jednym z warunków spełnienia wspomnianych wymagań jest zapewnienie odpowiedniej wymiany powietrza przez zastosowanie właściwie dobranej i sprawnej wentylacji lub klimatyzacji.

Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń pracy biurowej

Wentylacja to proces usuwania z pomieszczeń zanieczyszczonego powietrza i dostarczania w jego miejsce powietrza świeżego.
Pamiętaj, że wentylowanie pomieszczeń jest konieczne, ponieważ powietrze we wszystkich pomieszczeniach, a więc i pracy biurowej, stale ulega zanieczyszczeniu.
Wentylacja naturalna
Wentylacja pomieszczeń może następować w sposób naturalny. Dzięki różnicy temperatury, a więc i gęstości powietrza wewnątrz oraz na zewnątrz budynku, jak również dzięki działaniu wiatru powietrze dostaje się do budynku przez nieszczelności w oknach i drzwiach lub przez specjalne nawiewniki, a wydostaje się przez kratki oraz kanały wentylacyjne.
Skuteczność wentylacji naturalnej zależy od warunków atmosferycznych, a więc zmienia się w ciągu roku.
Wentylacja mechaniczna
Wentylacja może także działać w sposób mechaniczny. Wymiana powietrza jest wtedy niezależna od jakichkolwiek wpływów atmosferycznych, a wymuszony przepływ powietrza uzyskuje się dzięki zastosowaniu wentylatora. Możliwe jest również poddanie powietrza obróbce przed wprowadzeniem go do pomieszczeń lub sieci, przez jego:

• ogrzanie,
• ochłodzenie,
• odpylenie,
• nawilżenie,
• osuszenie.

Klimatyzacja
Z kolei klimatyzacja to utrzymywanie odpowiednich warunków ciśnienia, temperatury, wilgotności oraz składu chemicznego powietrza wolnego od zanieczyszczeń w zamkniętych pomieszczeniach. Służą do tego specjalne urządzenia nazywane klimatyzatorami. Celem klimatyzacji jest zapewnienie właściwych warunków higienicznych i dobrego samopoczucia pracowników.
Wilgotność względna powietrza
Jednym z ważnych parametrów powietrza w środowisku pracy jest jego wilgotność względna, czyli stosunek ilości pary wodnej zawartej w powietrzu do ilości maksymalnej przy danej temperaturze. Wyrażona w procentach wilgotność względna powietrza wywiera duży wpływ na warunki pracy. Optymalne warunki wilgotności powietrza są zależne w dużym stopniu od temperatury otoczenia. Pracownik ma dobre samopoczucie, jeżeli w temperaturze:

• 18-20°C względna wilgotność powietrza wynosi 40-50%,
• 25°C względna wilgotność powietrza wynosi 35-40%.

Dopływ powietrza na stanowiskach pracy może być zapewniony w sposób naturalny przez kanały wentylacyjne, okna, drzwi. Optymalne prędkości ruchu powietrza wynoszą:

• w ciepłej porze roku od 0,2 do 0,5 m/s,
• w zimnej porze roku od 0,2 do 0,3 m/s.

Ruch powietrza w temperaturach niskich wzmaga uczucie zimna, w umiarkowanych powoduje pewne ochłodzenie. W temperaturach wysokich (powyżej 35°C) ruch powietrza nie przynosi pracownikom ulgi, ale zwiększa uczucie gorąca.
Wietrzenie pomieszczeń
Bardzo ważnym elementem wywołującym ruch powietrza jest wietrzenie pomieszczeń. Podczas wietrzenia pamiętaj, że:

• jednostronne wietrzenie pomieszczeń przynosi pożądane skutki, gdy głębokość pomieszczenia nie jest większa niż 8,5 m (wtedy wietrzenie jest wystarczające),
• okna wykorzystywane do wietrzenia powinny być wyposażone w lufciki lub mechanizm do ich uchylania (utrzymujący okno w stałej pozycji),
• przy sporadycznym wietrzeniu nie wolno dopuszczać do powstawania lokalnych przeciągów,
• świeże powietrze doprowadzane do stanowisk pracy przez system wentylacji powinno być zasysane z miejsc, w których powietrze nie jest zanieczyszczone.

W instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych istnieją sprzyjające warunki do rozwoju chorobotwórczych bakterii Legionella, które mogą powodować chorobę zakaźną legionelozę, występującą pod postacią zachorowań grypopodobnych, a czasami śmiertelnego zapalenia płuc. Zachorowania następują, w przypadku gdy do układu oddechowego człowieka dostanie się aerozol wodno-powietrzny zawierający bakterie rodzaju Legionella (zwłaszcza Legionella pneumophila). Ryzyko zachorowania dotyczy wszystkich, choć szczególnie ludzi z obniżoną odpornością, palaczy, diabetyków.
Instalacje wentylacji i klimatyzacji występują bardzo często w budynkach użyteczności publicznej, w tym w budynkach biurowych. W przypadku pojawienia się bakterii Legionella powstaje więc jednoczesne zagrożenie dużej liczby ludzi. W związku z tym w wielu krajach legionelozę traktuje się jako zagrożenie zdrowia publicznego.
W Polsce nie były prowadzone szeroko zakrojone badania dotyczące obecności bakterii Legionella w instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych. Nie wiadomo więc, jak często wywołuje ona zachorowania ludzi przebywających w pomieszczeniach klimatyzowanych. Z doświadczeń innych krajów wynika jednak, że zagrożenia są znaczne. Szczególne znaczenie dla zapewnienia wymagań higienicznych zapobiegających legionelozie należy przywiązywać do prawidłowej eksploatacji i konserwacji instalacji wentylacyjnych oraz klimatyzacyjnych, określając zakres, częstotliwość oraz sposób wykonywania i dokumentowania kontroli.
Podstawowe znaczenie w zapobieganiu ryzyku wystąpienia legionelozy związanej z instalacjami wentylacji i klimatyzacji ma utrzymywanie instalacji we właściwym stanie higienicznym oraz technicznym. Konieczne jest więc:

• przeprowadzanie okresowych kontroli stanu technicznego i czystości instalacji,
• konserwacja, naprawa lub wymiana uszkodzonych elementów instalacji,
• okresowe czyszczenie instalacji środkami mechanicznymi,
• właściwa, zgodna z zaleceniami producenta, eksploatacja,
• okresowe czyszczenie (dezynfekcja) instalacji środkami chemicznymi,
• kontrola jakości i uzdatnianie wody wykorzystywanej w instalacjach klimatyzacji do procesów przygotowania powietrza doprowadzanego do pomieszczeń.

Do dezynfekcji instalacji wentylacji i klimatyzacji zaleca się stosowanie biocydów, takich jak:

• czterorzędowe związki amoniowe,
• alkohole,
• halogeny,
• podchloryny,
• związki nadtlenowe,
• związki fenolowe,
• aldehydy,
• jodofory.

Aby zapobiec wzrostowi odporności bakterii, rodzaj stosowanych biocydów powinien być regularnie zmieniany, a wybór środka dezynfekcyjnego oraz jego stężenia dokonywany przez specjalistę ds. higieny. Środek dezynfekcyjny powinien mieć atest (np. Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny) z zaznaczeniem, że może być stosowany w instalacjach klimatyzacyjnych

Prace na wysokości

Murarz jest najpopularniejszym zawodem w branży budowlanej, ale oprócz prac typowo murarskich wykonuje z reguły prace tynkarskie i wiele czynności pomocniczych. Murarze pracują nie tylko na nowo wznoszonych obiektach budowlanych ale również wykonują prace remontowe w czynnych obiektach, jak również prace wyburzeniowe. Specyfika prac murarza wymaga usytuowania stanowiska pracy na poziomie różnym od poziomu podłoża, w szczególności na wysokości, ale również w wykopach czy wąskich przestrzeniach.

Wiele z tych prac należy do szczególnie niebezpiecznych, a ze względu na wykonywanie ich na otwartej przestrzeni czy w czynnych obiektach do prac uciążliwych. Zakres prac i warunki ich wykonywania wymagają, aby murarz na bieżąco znał obowiązujące go przepisy bhp, zagrożenia i sposoby ochrony przed nimi, czyli miał wiedzę niezbędną do wykonywania pracy w sposób bezpieczny - sama fachowość nie wystarczy dla zapewnienia bezpieczeństwa.

Prace murarskie i tynkarskie wykonywane na wysokości

Praca na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1 m nad poziomem podłogi lub terenu jest pracą na wysokości i wymaga szczególnych zabezpieczeń, które szkolący powinien omówić i pokazać praktyczne stosowanie.

Natomiast nie jest pracą na wysokości, praca wykonywana na powierzchni niezależnie od jej wysokości, która jest:

• osłonięta ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi,
• wyposażona w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości, na przykład:
  • bariery,
  • osiatkowania.

Prace na wysokości prowadzone są z:

• rusztowań,
• pomostów stałych i ruchomych,
• podestów,
• drabin.

Zasady bezpieczeństwa obowiązujące przy pracach na wysokości:

• pracownik bez aktualnych badań lekarskich, mający przeciwwskazania lekarskie do prac na wysokości i bez aktualnego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia okresowego bhp nie może wykonywać prac na wysokości,
• prace na wysokości powyżej 2 m, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości, muszą być wykonywane przez co najmniej 2 osoby,
• przed rozpoczęciem prac na wysokości pracownicy przechodzą instruktaż określający:
  • sposób wykonywania prac,
  • sposób transportu materiałów,
  • imienny podział prac,
  • stosowane środki bezpieczeństwa, w tym środki ochrony indywidualnej,
  • osobę prace nadzorującą,

• na stanowiskach do prac na wysokości powinny być zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m a między poręczą a krawężnikiem powinna być umieszczona, w połowie wysokości, poprzeczka lub przestrzeń ta powinna być wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadnięcie osób (np. płytami, siatkami o odpowiedniej wytrzymałości),
• prace na wysokości powinny być zorganizowane i wykonywane w sposób niezmuszający pracowników do wychylania się poza poręcz balustrady lub obrys urządzenia, na którym stoją (np. drabiny, podestu). Ww. dotyczy również prac wykonywanych na balkonach, w otworach okiennych itp.
• jeżeli ze względu na rodzaj i warunki wykonywania prac na wysokości zastosowanie ww. zabezpieczeń jest niemożliwe albo praca wymaga wychylania się poza obrys urządzenia, na którym pracownik stoi, to wówczas muszą być zastosowane inne skuteczne środki ochrony pracowników przed upadkiem z wysokości, odpowiednie do rodzaju i warunków wykonywania prac, w tym odpowiednio dobrany i stosowany sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości w tym:
  • szelki bezpieczeństwa z linkami asekuracyjnymi, z odpowiednim amortyzatorem i linką bezpieczeństwa,
  • zaczepy linkowe,
  • pozioma lina kotwicząca mocowana do stałych elementów konstrukcji,
  • hełm ochronny w wykonaniu specjalnym,

• strefa prac na wysokości powinna być zabezpieczona (wygrodzona) i oznakowana,
• dostęp do miejsc wykonywania prac na wysokości mogą mieć wyłącznie osoby upoważnione i odpowiednio poinformowane (np. osoby nadzoru, służby bhp, donoszące materiały),
• pracownicy wykonujący prace na wysokości mają obowiązek znać instrukcje prac na wysokości i w zależności od stosowanych urządzeń szczegółowe instrukcje pracy na rusztowaniach, używania pomostów ruchomych i używanych indywidualnych środków zabezpieczających przed upadkiem z wysokości. 

Napoje dla Pracowników

Pamiętaj, że pracodawca musi zapewnić nieodpłatnie pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych odpowiednie napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych (art. 232 Kodeksu pracy).
Rodzaje tych napojów i wymagania, jakie powinny spełniać, a także przypadki i warunki ich wydawania, określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. nr 60, poz. 279).
Niektóre regulacje związane z tą problematyką zostały zawarte również w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).


Napoje dla pracowników


Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie:


- wody zdatnej do picia lub innych napojów - wszystkim pracownikom,
- wody i innych napojów (np. wody mineralnej, herbaty, soków owocowych) - pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie uciążliwych.




Pamiętaj, że liczba, rodzaj i temperatura napojów powinny być dostosowane do warunków wykonywanej pracy oraz potrzeb fizjologicznych pracowników.




Komu przysługują napoje?


Napoje zimne lub gorące (w zależności od warunków wykonywanej pracy) trzeba zapewnić pracownikom zatrudnionym:


- w warunkach gorącego mikroklimatu (czyli w pomieszczeniach, miejscach wykonywania pracy, w których panuje wysoka temperatura) charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25°C,
- w warunkach zimnego mikroklimatu (gdzie panuje niska temperatura) charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000,
- przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10°C lub powyżej 25°C,
- przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu 1 zmiany  roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet,
- na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28°C.


Pamiętaj także, że napoje powinny być:


- odpowiednio zimne lub gorące - w zależności od warunków wykonywania pracy,
- wzbogacone w sole mineralne i witaminy - w przypadku wykonywania pracy w warunkach gorącego mikroklimatu,
- dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej i w ilości zaspokajającej ich potrzeby.